فضای استارتاپی ناپایدار و بی‌آینده است / تا این مدت زمان داریم

به نقل از تجارت‌نیوز، فضای اقتصادی استارتاپ‌ها بخصوص در سال‌های تازه و افت اندوخته گذاری، فضای دلواپس کننده‌ای به خود گرفته است. انگیزه نیروی کار  با وجود محدودیت‌های زیرساختی و نگاه به پیشرفت‌های سرزمین‌های همسایه افت قابل توجهی داشته. همین عامل علتافزایش شنیدن اخبار مربوط به مهاجرت شده است.

نفیسه آزاد، جامعه‌شناس و فعال اکوسیستم نوآوری و فناوری درمورد سهم اقتصاد دیجیتال در اقتصاد ایران به تجارت‌نیوز او گفت: رقم های و اعداد مختلفی و متغیری درمورد حجم بازار استارتاپ‌ها نقل می‌بشود اما این اعداد به هیچ وجه قابل مطمعن نیستند. هیچ گزارش مستند و قابل اتکایی که سالانه انتشار بشود و قابل مطالعه و استناد باشد در این عرصه، وجود ندارد.

او افزود: در ایران ما مفهوم فرد دیگر نیز ساخته شده است به نام «شرکت‌های دانش‌بنیان» که می‌توانند استارتاپ باشند یا نباشند. این مفهوم  وقتی توسط معاونت علمی ریاست‌جمهوری پایه‌گذاری شد تا ضعف فناوری ناشی از تحریم جبران بشود، اما امروز زیاد فراگیر‌تر شده است. با دقت به تسهیلات مالی که برای دانش‌بنیان‌ها تعریف شده است، انگیزه‌ بسیاری برای اخذ درجه دانش‌بنیانی در بین شرکت‌ها وجود دارد. زیاد تر این قسمت نیز، زیرمجموعه اقتصاد دیجیتال حساب می‌بشود که نوعی اغتشاش مفهومی است. آنچه از حرف های‌های مسئولان این حوزه شنیده می‌بشود این است که سهم اقتصاد دیجیتال باید زیاد تر بشود، اما به نظر نمی‌رسد این چنین اتفاقی افتاده باشد.

استارتاپ‌ها چطور قیمت‌گذاری خواهد شد؟

آزاد در ادامه در رابطه با ارزشگذاری استارتاپ‌ها فرمود: قضیه دیگر درمورد حجم بازار استارتاپی، قضیه شکل قیمت‌گذاری‌های است. درست است که قیمت‌گذاری‌هایی در بازار صورت می‌گیرد، اما مدل مصوب و یگانه‌ای در این عرصه وجئد ندارد؛ به این علت، فارغ از شرکت‌های بالغ همانند اسنپ و تپسی، ارقامی که برای ارزشگذاری استارتاپ‌ها نقل می‌بشود، مورد اختلاف می باشند. از مجموع این‌ موارد می‌توان فهمیدن کرد که سهم اقتصاد دیجیتال در ایران زیاد پایین است.

او افزود: اواخر دولت دوازدهم ادعایی در رابطه سهم ۶.۷ درصدی اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد سرزمین نقل شد که اگر شرکت‌های تلفن همراه از آن حذف بشود، به گمان زیاد نزدیک ۲ درصد باقی می‌ماند که تخمین خوشبینانه‌ای بوده است. ضمن این که در سال‌های تازه مشکلات زیرساختی همانند کندی و فیلترینگ اینترنت علتکوچکتر شدن این بازار شده است.

مزیت‌های ایران برای اندوخته گذاری خطرپذیر

آزاد در ادامه اصرار کرد که با وجود این چالش‌ها، ایران هم چنان مزیت‌هایی برای اندوخته گذاری خطرپذیر دارد. او در این مورد او گفت: تا این مدت نیروی توانمند و با انگیزه برای فعالیت‌های استارتاپی در سرزمین وجود دارد. تحقیق و گسترش در ایران برای همین نیرو در کنار مراکز دانشگاهی نسبتا ارزان است. هنگامی در ابتدای دهه نود، این اکوسیستم شکل گرفت شتاب خوبی اشکار کرد و ایده‌های رو به رشدی در حوزه‌های فتاوری وجود داشت اما در ادامه به موانعی روبه رو شد. 

این فعال اکوسیستم استارتاپی افزود: به علت مانع ها تحریمی شرکت‌های ایرانی قابلیت گسترش بین‌المللی ندارند و فقط می‌توانند در بازار ایران فعالیت کنند؛ مگر این که از مانع ها بگذرند و مهاجرت کنند. با این وجود به‌نظرم ما تا این مدت عمیقا از سرزمین‌های همسایه عقب نیستیم، اما موقعیت‌ خود را به شدت از دست می‌دهیم. در نمایشگاه‌های اخیری که در حوزه فناوری در منطقه برگزار شد، فعالان این حوزه حس نمی‌کردند با چیزی روبه رو می باشند که اصلا در ایران وجود ندارد اما اشکار می بود که رشدی در آن طرف وجود دارد که در سرزمین نیست.

چشم‌انداز مبهم اکوسیستم استارتاپی

آزاد در رابطه با حالت نیروی کار استارتاپی و انگیزه‌های آنها او گفت: در حالت کلی یک ناپایداری و بی آیندگی در فضای استارتاپ‌ها حکم فرماست؛ چشم‌انداز آینده زیاد مبهم شده و مهاجرت نیروی کار  شدت گرفته است. به‌طوریکه نرخ ماندگاری نیروی کار در شرکت‌هایی که مقداری بالغ‌تر می باشند به زیر دو سال رسیده است.

او فرمود: اما دانشگاه‌های ایران تا این مدت هم صاحب ایده و فناوری می باشند اما اتفاقی که در تاثییر ضعف زیرساخت‌های اقتصادی رخ داده این است که ایده‌ها به کسب و کار تبدیل نمی‌شوند. حوزه فناوری نیاز به اندوخته گذاری دارد و منبع های مالی مورد نیاز را باید قسمت خصوصی یا دولت تامین کنند. قسمت خصوصی در سال‌های تازه به شدت ضعیف شده و دلواپس است. اندوخته هنگامی دلواپس باشد بخشش بسیاری ندارد. تکلیف دولتی‌ها نیز معلوم است. حتی اگر دولت علاقمند می بود، شکل مالی دولت، مناسب اندوخته‌گذاری خطرپذیر نیست. یقیناً اساسا هم ماموریت دولت نه اندوخته‌گذاری، که فراهم‌کردنِ بسترِ مناسب برای اندوخته‌گذاری است.