پرونده گرانی اینترنت باز است / اینترنت ایران داخل «دوران ناترازی» شده است / حکم قلع و قمع سایت‌های اینترنت لغو شد_خبردار

نگار علی- حمید فتاحی یکی از چهره‌های کلیدی در تنظیم‌گری و زیرساخت‌های ارتباطی سرزمین است که اکنون معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) است. در شرایطی که کیفیت اینترنت به دغدغه مهم مردم تبدیل شده و نارضایتی‌ها از شدت پایین، اختلالات مکرر و «ناترازی» در شبکه‌های ثابت و سیار افزایش یافته است، در کافه خبر به سراغ رئیس سازمان تنظیم مقررات رفتیم. با دقت به نقش محوری فتاحی در نظارت بر تعهدات اپراتورها، پیگیری دلایل کم شدن کیفیت، و برنامه‌ریزی برای گسترش زیرساخت‌ها (همانند فیبر نوری و ۵G)، با او به گفتگو نشسته‌ایم تا پشت پرده این مشکلات، مانع ها حاضر (از جمله قطعی برق و تحریم‌ها) و راهکارهای مختصر‌زمان و طویل مدت دولت برای برون‌رفت از بحران جاری را جویا شویم؛ مشروح این او مباحثه را در ادامه بخوانید:

اعتراف به «کم شدن کیفیت»؛ اینترنت ایران یک‌شبه درست نمی‌شود

رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در ابتدا و در جواب به این سوال که چرا نارضایتی‌ها از افت کیفیت اینترنت رشد چشمگیری داشته است، او گفت:« با دقت به فراگیری منفعت گیری از فضای مجازی و ارتباطات در بین مردم و نفوذ اینترنت در همه لایه‌های زندگی، کیفیت اینترنت به موضوعی زیاد حائز اهمیت تبدیل شده است. کیفیت پایین اینترنت بلافاصله حس می‌شود و با اعتراض کاربران همراه است. ما نیز از طریق سامانه‌های نظارتی در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و سامانه ۱۹۵، این کم شدن کیفیت را رصد می‌کنیم و با طی فرایندهای نظارتی، آن را به گوش اپراتورها می‌رسانیم؛ در نهایت، نتیجه این پیگیری‌ها به خبر کاربران خواهد رسید.»

او در ادامه افزود:«افت کیفیت در حوزه ارتباطات، موضوعی نیست که یک‌شبه تشکیل شده باشد و نمی‌توان به شدت آن را رفع کرد. همان‌قدر که زمان برده است تا این ظرفیت در سرزمین دچار صدمه شود، همان‌قدر نیز زمان ملزوم است تا کیفیت ارتباطات در سرزمین به حالت مطلوب برسد. با این حال، هنر ما در این است که این کم شدن کیفیت را در مختصر‌ترین زمان ممکن مدیریت کنیم.»

اینترنت هم به درد «بحران برق» دچار شد

فتاحی در ادامه و در جواب به این سوال که وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات رادیویی چه راهکارهایی را برای ارتقا کیفیت اینترنت به کار گرفته‌اند، او گفت:«کیفیت ارتباطات، در دستور کار مهم سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی قرار گرفته است. از ابتدای وجود خود در سازمان تنظیم مقررات رادیویی، به واسطه ماموریتی که داریم، مبنی بر نظارت بر حوزه پروانه اپراتورهای ارتباطی و تعهدات آن‌ها در پروانه، کارگروهی اشکار، حول محور پایش و پیگیری کیفیت شبکه ارتباطات راه اندازی داده‌ایم.»

او در ادامه افزود:«بازدید‌های صورت‌گرفته مشخص می کند که عوامل و دلایل بسیاری در افت کیفیت ارتباطات سرزمین مؤثرند. با اهمیت ترین عامل، عدم اندوخته‌گذاری و گسترش به موقع است؛ به این معنی که در سال‌هایی که گسترش و اندوخته‌گذاری زیرساخت‌ها به موقع صورت گرفته، مردم سرویس نسبتاً خوبی دریافت می‌کردند و رضایت نسبی و مساعد داشتند. اما به مرور زمان و با توقف این اندوخته‌گذاری یا افت شدت آن، و در کنار افزایش مقدار مصرف مردم، این توازن به هم خورده است و ناترازی اینترنت و ارتباطات در حال شکل‌گیری است. این کلمه این روزها زیاد به گوش می‌رسد. ما در حوزه برق نیز از آنجا که گسترش به موقع اتفاق نیفتاده و مصرف افزایش چشمگیری داشته، دچار ناترازی شده‌ایم. اکنون، در حوزه اینترنت و ارتباطات نیز داخل فضای ناترازی شده‌ایم؛ به این معنی که زیرساخت ثابت است، مصرف افزایش اشکار می‌کند و کیفیت افت می‌یابد. دلایل این عدم اندوخته‌گذاری متعدد است که شناسایی شده و برای از بین بردن مانع ها آن برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته است.»

خاموشی ۱۰ تا ۱۵ درصد سایت‌های اینترنت در سرزمین

معاون وزیر ارتباطات در ادامه در جواب به این سوال که قطعی‌های برق چه صدمه‌هایی را به کیفیت اینترنت در سرزمین داخل آورده است، او گفت:«خود او گفت و گو ناترازی انرژی و قطعی برق اثرات مخربی بر کیفیت اینترنت و ارتباطات داشته است. بر پایه بازدید‌های انجام‌شده، در هر لحظه در سرزمین بین ۱۰ تا ۱۵ درصد سایت‌های ارتباطی اپراتورهای سیار برای قطعی برق خاموش می باشند. این خاموشی دلایل بسیاری دارد: برخی به فرسودگی باتری‌های ذخیره‌ساز انرژی برمی‌گردد، برخی باتری‌ها دچار سرقت شده‌اند و برخی دیگر به علت قطعی‌های متعدد صدمه دیده‌اند، چراکه این ابزارها شرایط نگهداری خاصی دارند و در آن شرایط استاندارد باید از آن‌ها مراقبت شود؛ در غیر این صورت دچار صدمه خواهد شد.»

او در ادامه افزود:«قطعی برق و ناترازی انرژی این چنین تبدیل صدمه دیدن تجهیزات مخابراتی شده است. زمان قطعی برق، دستگاه‌ها دچار شوک الکتریکی خواهد شد و جانشین کردن آن‌ها برای اپراتور، دردسرهایی تشکیل می‌کند. اپراتورهای ما این چنین با تداخلات فرکانسی زیاد شدید دست و پنجه نرم می‌کنند. این تداخلات علتاختلالات شدیدی حتی در ارتباطات نسل ۲ و تماس‌های صوتی خواهد شد و توانایی کاربری را به شدت افت خواهند داد و تماس‌های صوتی با اختلال روبه رو می‌شود.»

حکم قلع و قمع سایت‌های اینترنت لغو شد

حمید فتاحی در ادامه در خصوص دیگر دلایل کم شدن کیفیت اینترنت در سرزمین او گفت:« از دیگر عوامل افت کیفیت اینترنت و ارتباطات، می‌توان به تحریم‌ها و سختی واردات تجهیزات ارتباطات و مخابراتی، فراهم ارز و ثبت خواست برای فراهم تجهیزات، و موضوعات بین دستگاهی و حقوقی همانند قلع و قمع سایت‌های ارتباطی و احکامی که دستگاه‌های قضایی و شهرداری‌ها صادر می‌کنند، اشاره کرد. به گفتن مثال، من از ابتدای امروز در خانه خود هستم. در حالی که در ابتدا سرویس خوبی داشتم، یک دفعه با کم شدن کیفیت و عدم آنتن‌دهی روبه رو شدم و این نوشته من را معترض کرد. اما در پشت صحنه، سایت ارتباطی یکی از اپراتورها به واسطه یک حکم صادره، همانند ماده ۱۰۰ شهرداری، قلع و قمع شده است و این کار علتاختلال در ارتباطات شده است.»

او در ادامه افزود:«برای همه این عوامل، تدابیری اندیشیده شده و راه‌حل‌هایی اتخاذ شده است. برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده تا این مانع ها به مرور رفع شوند؛ برخی در مختصر‌زمان و برخی در طویل مدت. در مختصر‌زمان، در تفاهم‌نامه‌ای که وزارت ارتباطات با شهرداری تهران انجام داده، با همکاری شهرداری، قلع و قمع سایت‌ها متوقف شده است و تحول باتری سایت‌ها به طور اختصاصی در دستور کار قرار گرفته است. سایت‌هایی که دچار قضیه باتری می باشند، برای این که در زمان قطعی برق، تجهیزات صدمه نبینند و مردم بتوانند تا زمان کوتاهی ارتباطات خود را نگه داری کنند، تحول باتری در دستور کار قرار گرفته است. شهر تهران به طور اختصاصی در برتری قرار گرفته و فرآیند نوسازی باتری‌ها به پایان رسیده و به سراغ دیگر استان‌ها و مراکز آن‌ها رفته‌ایم.»

فتاحی در ادامه افزود:«باتری‌های تجهیزات نگه‌دارنده انرژی در سایت‌های ارتباطی برای روزی که قطعی برق و ناترازی انرژی داریم، طراحی نشده‌اند؛ این باتری‌ها برای اوقات خاص طراحی شده‌اند تا در صورت قطع برق شهری، تجهیزات با مدیریت منطقی برق‌رسانی شوند و دچار شوک الکتریکی نشوند و قطعی برق به آن‌ها صدمه نرساند. اگر این باتری‌ها نوسازی شوند، می‌توانند برای نیم تا یک ساعت تجهیزات را برق‌رسانی کنند و به پایداری ارتباطات پشتیبانی کنند.»

اغاز انقلاب فیبر نوری و 5G در سرزمین

معاون وزیر ارتباطات در ادامه و در جواب به این سوال که وزارت ارتباطات چه پروژه‌هایی را به شکل جدی در دست پیگیری دارد، او گفت:«در بین‌زمان، در او گفت و گو گسترش زیرساختی، وزارت ارتباطات دو پروژه مهم را در دستور کار قرار داده است: گسترش نسل پنجم ارتباطات و گسترش فیبر نوری.»

او در ادامه او گفت:«پروژه فیبر نوری از دو تا سه سال قبل در وزارت ارتباطات اغاز شده و تدبیرها مناسبی اتخاذ شده و با پیگیری جدی پیش رفته است و پوشش‌های خوبی در سطح سرزمین تشکیل شده است. در دوره تازه وزارت ارتباطات، تحول رویکرد جدی تشکیل شده که مقصد آن رساندن سریع تر سرویس به خانه مردم است. رویکرد بر دقت و تمرکز زیاد تر بر اتصال بوده، مقررات به این سمت اصلاح شده و مشوق‌های ملزوم برای اپراتورهای پیمان‌کار پروژه در نظر گرفته شده تا روال گسترش شدت بگیرد. امیدواریم با شدت زیاد خوبی، اتصال دائمی شود و مردم مفهوم اتصال از طریق فیبر نوری را فهمیدن کنند. با شدت و کیفیتی که ارتباطات مبتنی بر فیبر نوری اراعه می‌دهد، این تغییرات حس خواهد شد و مردم کیفیت خوب را لمس خواهند کرد.»

فتاحی در ادامه افزود:«در خصوص سایت‌های اینترنت نسل پنجم، مزایده فرکانس ۵جی اتفاق زیاد خوبی می بود. این فرایند زمان‌ها به تعویق افتاده می بود و اکنون فرکانس‌های ۵جی به اپراتورها واگذار شد و اپراتورها با خیال راحت دچار خرید تجهیزات می باشند و تعهدات خود نسبت به گسترش نسل پنجم اینترنت را انجام خواهند داد. این دو پروژه مهم، فضای ارتباطی سرزمین را دگرگون خواهند کرد و شدت قابل‌توجهی را در اختیار مردم قرار خواهند داد.»

رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در جواب به این سوال که آیا اراعه خدمات اپراتورها مورد بازدید قرار می‌گیرد یا خیر، او گفت:« ما دائماً تعهدات پروانه‌ای اپراتورها را رصد می‌کنیم و اختیارات جریمه و دیگر ابزارهای تنبیهی که در اختیار ما به گفتن نماینده حاکمیت قرار دارد، به کار گرفته می‌شود تا سرویس‌های باکیفیتی در اختیار مردم قرار گیرد.»

عامل مهم استقبال نکردن از فیبر نوری «فیلترشکن‌ها» می باشند

معاون وزیر ارتباطات در ادامه و در جواب به این سوال که چرا با وجود افزایش کیفیت اینترنت در صورت منفعت گیری از سرویس فیبر نوری، هوز استقبال چشمگیری از این سرویس از سوی مردم صورت نگرفته است، او گفت:« عوامل مختلفی در استقبال کاربران از سرویس تازه دخیل می باشند. فیبر نوری نیز یک سرویس تازه است و استقبال کاربران از آن به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ این عوامل شامل موضوعات اقتصادی، کیفیت، شدت، سهولت، سازگاری با تغییرات و تجهیزات است.»

او در ادامه افزود:«یکی از این عوامل می‌تواند محدودیت‌های اینترنت باشد. ما چندین دفعه اظهار کرده‌ایم که گسترش منفعت گیری از فیلترشکن‌ها به واسطه محدودیت‌های اینترنتی، نتایج خوبی نداشته است. هرچه فراگیری منفعت گیری و کاربرد کاربران از ابزار فیلترشکن زیاد تر شده، صدمه‌های جانبی بیشتری مشاهده شده که یکی از آن‌ها اختلال و افت کیفیت در دسترسی به شبکه و اینترنت است.»

فتاحی در ادامه افزود:«از نظر دیگر، گله های‌هایی از کاربران داریم که حجم‌هایی که خریداری کرده‌اند، با آنچه مصرف می‌کنند همخوانی ندارد؛ بازدید‌های کارشناسی انجام شده و بخشی از این عدم همخوانی به منفعت گیری از ابزارهای فیلترشکن بازمی‌گردد.»

پشت‌پرده «فیلترینگ گسترده»؛ دعوا سایبری ناخواسته از موبایل میلیون‌ها کاربر

رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در جواب به این سوال که فیلترینگ گسترده چه صدمه‌هایی را در اراعه خدمات به کاربران داخل آورده است، او گفت:« حملات سایبری و اینترنتی ناخواسته از تلفن‌های همراه کاربران اتفاق می‌افتد. بدون خبر کاربران، نصب ابزارهای فیلترشکن روی گوشی آن‌ها علتمی‌شود حملاتی ناخودآگاه انجام شود و حریم خصوصی کاربران در معرض خطر قرار گیرد. همه این‌ها صدمه‌هایی است که ناشی از گسترش منفعت گیری از فیلترشکن‌ها بوده و یکی از نتایج اعمال محدودیت‌های گسترده است.»

چرا اینترنت ایران برخلاف همه دنیا ۷۰ درصد سیار است؟

معاون وزیر ارتباطات در جواب به چرایی عدم تناسب در منفعت گیری از سرویس‌های سیار و ثابت، او گفت:« او گفت و گو عدم تناسب منفعت گیری از سرویس‌های سیار در کنار سرویس‌های ثابت نیز زیاد اهمیت دارد. بیشتر از ۷۰ درصد بار مصرف کاربران بر روی شبکه‌های سیار است و نزدیک به ۳۰ درصد آن بر شبکه ثابت. این فاصله به علت کیفیت پایین ارتباطات مبتنی بر مس است.»

او در ادامه افزود:«در دنیا، حالت برعکس است؛ در دیگر کشورهای جهان، کاربران هرجا که امکان اتصال به اینترنت ثابت داشته باشند، به آن متصل خواهد شد و این کار را به علت قیمت مناسب‌تر، کیفیت بالاتر و شدت بهتر انجام خواهند داد اما در سرزمین ما به علت گسترش نامناسب و به موقع، کاربران به سراغ اپراتورهای سیار رفته‌اند.»

«گله های‌های بی‌شمار» کاربران در اوج قطعی ۱۰ تا ۱۵ درصدی سایت‌ها

فتاحی در ادامه در جواب به این سوال که در چند زمان تازه با افزایش قطعی‌های برق و محدودیت‌های اینترنت، حجم شکایت‌های کاربران تحول کرده است، او گفت:« به‌اختصاصی در زمان قطعی برق و اختلال ارتباطات، ما در سامانه‌های خود ناظر گله های‌ها و شکایت‌های بی‌شماری هستیم و نمودارهای مربوط به در دسترس بودن سایت‌های ارتباطی مشخص می کند که حالت نسبت به قبل مطلوب نیست. در هر لحظه بین ۱۰ تا ۱۵ درصد سایت‌های ارتباطی ما قطع می باشند و این نوشته جهت افزایش گله های‌ها و شکایت‌های مردم شده است.»

حکمرانی در دام فیلترینگ؛ چرا اصرار بر فیلترینگ، امنیت ملی را تهدید می‌کند؟

رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در جواب به این سوال که در او گفت و گو امنیت ملی و فیلترینگ، آیا فیلترینگ می‌تواند عاملی برای تهدید امنیت ملی باشد، او گفت:« این نظریه شامل دو قسمت اجتماعی و فنی است. حکمرانی در همه جای دنیا پذیرفته شده و تردیدی به آن داخل نیست؛ در همه کشورها در حوزه حکمرانی فضای مجازی، تدبیرها اختصاصی‌ای اتخاذ می‌شود. اما اگر بخواهیم همه بار حکمرانی را بر فیلترینگ متمرکز کنیم، مشکلاتی که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد تشکیل خواهد شد. ما صدمه‌هایی را از فراگیری فیلترشکن‌ها ناظر بوده‌ایم. تعداد حملاتی که از داخل سرزمین به دیگر مقاصد انجام می‌شود، توسط شرکت ارتباطات زیرساخت به طور زنده در یک تارنمای اینترنتی به نمایش گذاشته شده است. این حملات عمدتاً به‌صورت ناخواسته از گوشی کاربرانی صورت می‌گیرد که فیلترشکن نصب کرده‌اند. گروهی از کاربران که به آن‌ها زامبی سایبری حرف های می‌شود، از تلفنهایشان برای حملات منفعت گیری می‌شود بدون این که خودشان آگاه باشند. این اتفاق توان تلفنها را تحلیل می‌دهد، مقدار مصرف حجم بسته‌های کاربران را افزایش می‌دهد و مسائل امنیتی تشکیل می‌کند. به این علت هر کاری که تبدیل افت منفعت گیری از فیلترشکن‌ها شود، گامی به سمت ترقی حکمرانی در فضای مجازی و افت صدمه‌های مذکور خواهد می بود.»

او در ادامه افزود:«در قسمت اجتماعی، کسب‌وکارها و اشتغال‌هایی که در این فضا تشکیل شده‌اند باید مورد دقت قرار بگیرند تا صدمه نبینند. نوشته فیلترینگ باید واکاوی شود و نکات مثبت و منفی آن به‌طور همزمان بازدید گردد. حکمرانی موضوعی تردیدناپذیر است که امروز تقریباً در ابزار فیلترینگ خلاصه شده، در حالی که ظرفیت‌های بیشتری برای آن وجود دارد و با منفعت‌گیری از این ظرفیت‌ها می‌توان از ابراز صدمه‌ها جلوگیری کرد.»

گزارش رسمی از تأثیر از بین بردن فیلترینگ واتساپ بر مصرف فیلترشکن‌ها

معاون وزیر ارتباطات در جواب به این سوال که آیا آماری از تغییرات منفعت گیری از فیلترشکن‌ها بعد از از بین بردن فیلترینگ واتساپ، وجود دارد، او گفت:«بعد از از بین بردن فیلترینگ واتساپ، گزارش‌هایی وجود دارد که مشخص می کند مقدار منفعت گیری کاربران از فیلترشکن‌ها به شکل چشمگیری افت یافته است. کاربری که تنها به یک پلتفرم خاص برای ربط نیاز دارد، در صورت از بین بردن فیلتر دیگر نیازی به فیلترشکن نخواهد داشت و صدمه‌هایی که پیش‌تر ذکر شد برای او رخ نمی‌دهد، کیفیت ارتباطات خود را نگه داری می‌کند و هزینه کمتری متحمل می‌شود.»

حمید فتاحی در ادامه و در جواب به این سوال که کدام منطقه در سرزمین بیشترین ناترازی اینترنت را توانایی می‌کند، او گفت:«شهر تهران بیشترین سطح ناترازی در حوزه ارتباطات را توانایی می‌کند. تهران به علت جمعیت بالا و تشدید ناترازی انرژی و قطعی برق در این شهر، در برتری سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی قرار دارد.»

جنگ تعرفه اینترنت بین اپراتورها و رگولاتوری 

رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در جواب به این سوال که بازدید خواست افزایش تعرفه‌های بسته‌های اینترنتی در چه مرحله‌ای قرار دارد، او گفت:«در دوره قبلی وزارت ارتباطات، تصمیم به افزایش تعرفه بسته‌های اینترنتی گرفته شد و اپراتورها نیز بر پایه آن تعهداتی اراعه دادند. خواست افزایش تعرفه دائماً از سوی اپراتورها نقل می‌شود و علت آن افزایش هزینه‌ها است. مطابق گزارش‌ها، بیشتر از ۶۵ درصد از هزینه‌ها، مربوط به اندوخته‌گذاری ارزی اپراتورهاست و با افزایش نرخ ارز، این هزینه‌ها کاملاً ملموس می باشند. این چنین هزینه‌های مربوط به نیروی انسانی و دیگر قسمت‌ها نیز در حال افزایش است. این گزارش‌ها به‌طور مداوم برای ما ارسال خواهد شد و اپراتورها در کنار آن‌ها خواست افزایش قیمت اینترنت دارند. اخیراً اپراتورها خواست افزایش ۷۵ درصدی تعرفه اینترنت را نقل کردند، اما این افزایش تعرفه مورد قبول ما واقع نشد و موضع سختی در روبه رو آن‌ها اتخاذ شد.»

«معیشت مردم» چطور اپراتورها را ناچار به عقب‌نشینی کرد؟

او در ادامه در خصوص دلایل عدم پذیرفتن افزایش تعرفه‌ها، دو نوشته را نقل کرد:
۱. عدم رضایت کاربران از کیفیت: وقتی که سرویس مناسبی به کاربر اراعه می‌دهید، افزایش تعرفه با افزایش کیفیت قابل توجیه است، اما هنگامی کیفیت خدمات رضایت‌قسمت نیست و افکار عمومی از سرویس اراعه شده راضی نیستند، افزایش تعرفه دشوار خواهد می بود.
۲. دقت به نوشته اقتصادی و معیشت مردم: مردم در سبد خانوار هزینه‌های مختلفی دارند و خواست افزایش قیمت مداوم منطقی و معمول نیست.

«اینترنت» باید در سبد معیشت مردم بماند

فتاحی در ادامه افزود:«دو کفه ترازو وجود دارد: یکی نیاز اپراتورها برای اندوخته‌گذاری و گسترش و فرد دیگر کاربران که از کیفیت خدمات رضایت ندارند و با مسائل اقتصادی و معیشتی روبه رو‌اند. تنظیم این دو کفه بر مسئولیت سازمان تنظیم مقررات است، به‌طوری که سرکوب تعرفه تبدیل نابودی بازار ارتباطات و زیان‌ده شدن آن نشود و اندوخته‌ها به جای اقتصاد دیجیتال، داخل قسمت‌های پربازده دیگر نشوند. نباید اجازه دهیم مردم حس کنند اپراتورها هزینه‌های خود را از جیب آن‌ها فراهم می‌کنند و خدمات بی‌کیفیت با هزینه بالا اراعه خواهند داد. ما باید به جمع‌بندی برسیم که سختی اقتصادی به مردم داخل نشود، چون دسترسی به شبکه امروز یک کالای لوکس نیست، بلکه از نیازهای مهم کاربران است و نباید مسیر گسترش اپراتورها متوقف شود.»

بحران کیفیت اینترنت در ایران ریشه‌ای چندلایه دارد که فقطً فنی نیست. در یک کفه ترازو، سوءمدیریت سال‌های قبل (توقف اندوخته‌گذاری) و مشکلاتهای ملی (همانند ناترازی برق) وجود دارد که تبدیل ناترازی ۷۰ درصدی به سود شبکه‌های سیار و افزایش شکایات شده است. در کفه دیگر، سیاست‌های حکومتی قرار دارد؛ جایی که «فیلترینگ گسترده» به صدمه‌های جدی فنی و امنیتی (همانند تبدیل کاربران به زامبی‌های سایبری و مصرف حجم ناخواسته) منجر شده است. سازمان تنظیم مقررات با رد خواست افزایش تعرفه ۷۵ درصدی اپراتورها، تلاش کرده تا سختی اقتصادی را از دوش مردم بردارد، اما حل طویل مدت مشکل، به گسترش جدی فیبر نوری و ۵G و تحول رویکرد در حکمرانی اینترنت نیاز دارد تا ضمن افت منفعت گیری از فیلترشکن‌ها، گسترش زیرساخت‌ها نیز ادامه یابد و بازار ارتباطات از نابودی نجات اشکار کند.

۲۲۷۲۲۷