معمای شفافیت در پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا / اپلیکیشن‌های فروش طلا چطور سود می‌کنند؟_خبردار

به نقل از خبردار، پلتفرم‌های خرید و فروش طلا در ایران از سال ۱۳۹۵ با وعده‌ اندوخته‌گذاری آسان و حمایتطلا در بازار دیجیتال، توانستند قسمت بزرگی از بازار اندوخته‌گذاری را به خود جلب کنند، اما اکنون بین کاربران این نگرانی وجود دارد که با پرش‌های شارپی قیمت طلا و مشکلاتهای اقتصادی، اختلالی در زیرساخت‌ها و کارکرد این پلتفرم‌ها تشکیل شود. آیا اندوخته‌گذاران طلای آنلاین نیز همانند خریداران طلای فیزیکی از مشکلاتها در امان خواهند می بود؟

این چنین افزایش شدید قیمت طلا در مقطع جاری این سوال را در ذهن کاربران و اندوخته‌گذاران تشکیل کرده که آیا این پلتفرم‌ها می‌توانند به قولهای خود عمل کرده و در حقیقت نیز آنقدر پشتوانه‌ طلا دارند که در صورت خواست اندوخته‌گذار، طلای فیزیکی تحویل دهند؟

کارمزد معامله های آنلاین طلا چه مقدار است؟

پلتفرم‌های آنلاین طلا طبق معمولً به طور خرید و ذخیره‌ دیجیتال طلا عمل می‌کنند. کاربران می‌توانند با چند کلیک و اطلاعاتی اندک نظیر شماره موبایل و کد ملی، طلا را به‌صورت دیجیتالی خریداری کرده و در حساب خود ذخیره کنند. این پلتفرم‌ها برای تسهیل خرید و فروش از درگاه‌های پرداخت بانکی منفعت گیری و به ازای هر خرید وفروش کارمزدی از کاربران دریافت می‌کنند.

به‌طور میانگین، کارمزد معامله های در این پلتفرم‌ها بین ۰.۵ تا سه درصد از مبلغ خرید وفروش، متغیر است. پلتفرم‌های بزرگ‌تر طبق معمولً کارمزد ثابت‌تری دارند که برای تراکنش‌های سنگین به‌صرفه‌تر است، در حالی که برخی دیگر، از ساختار پلکانی منفعت گیری می‌کنند و در معامله های خرد درصد بالاتری می‌گیرند. همین تفاوت علتشده کاربران بر پایه حجم معاملاتشان توانایی‌های متغیری از صرفه‌ اقتصادی در این پلتفرم‌ها داشته باشند.

پلتفرم‌های فعال در این حوزه را که تعدادشان نزدیک به ۱۵ تا ۲۰ پلتفرم برآورد می‌شود، می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

• پلتفرم‌های بزرگ: این پلتفرم‌ها ساختار شفاف‌تر، شبکه گسترده‌تر برای تحویل طلا و کاربران بیشتری دارند. کارمزد معامله های در این گروه طبق معمولً پایین‌تر است و به‌طور میانگین نزدیک به ۰.۵ تا یک درصد از مبلغ خرید وفروش را شامل می‌شود.

• پلتفرم‌های متوسط: این پلتفرم‌ها با خدمات پایه و درصد کارمزدی در نزدیک به یک تا ۱.۵ درصد کار می‌کنند.

• پلتفرم‌های کوچک: این پلتفرم‌ها طبق معمولً کارمزد بالاتری برای خرید، فروش و به‌اختصاصی تحویل فیزیکی دریافت می‌کنند (تا سه درصد) و زیاد تر در سطح محلی یا منطقه‌ای شناخته خواهد شد.

  آخرین و جدیدترین اخبار سیاسی ، اقتصادی،اجتماعی و تکنولوژی، کارگری ، ورزشی، حوادث و سلامتی ایران وجهان را در وب سایت خبردار دنبال کنید.

درآمد پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا چطور فراهم می‌شود؟

درآمد مهم پلتفرم‌ها عمدتاً از کارمزد تراکنش‌ها فراهم می‌شود. این کارمزد به‌طور مستقیم از مبلغ خرید یا فروش کسر می‌شود. برخی پلتفرم‌ها سود خود را از خدمات جانبی نیز به‌دست می‌آورند؛ همانند ذخیره‌سازی طلا در صندوق‌های امانات یا فروش طلا به‌گفتن کالای اندوخته‌گذاری با ضمانت‌های خاص. گروهی دیگر هم از خدمات اختصاصی به مشتریان خاص (VIP) یا وام‌دهی طلا درآمد دارند.

شرایط تحویل فیزیکی طلا چطور است؟

یکی از چالش‌های جدی کاربران، شرایط تحویل فیزیکی طلاست. طبق معمولً برای دریافت طلا به‌صورت فیزیکی، حداقل مقدار خرید از دو تا پنج گرم تعیین می‌شود. در برخی پلتفرم‌ها این حد پایین‌تر است (برای مثالً یک گرم یا حتی ۰.۰۳ گرم در قالب پلاک‌های ریز)، و در برخی بالاتر (تا ۱۰ گرم). علاوه بر این، تحویل حضوری در تعداد بسیاری از پلتفرم‌ها فعلاً فقط در تهران انجام می‌شود و در شهرستان‌ها محدودیت بیشتری وجود دارد.

با افزایش قیمت طلا و نوسانات بازار، در دوران جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل تعداد بسیاری از کاربران با مشکلاتی در تحویل فیزیکی و حتی پرداخت نقدی طلای فروخته شده خود مواجه شدند. در این زمان، پلتفرم‌ها با اختلال درگاه‌های پرداخت، محدودیت‌هایی جدی در تحویل داشتند. تعداد بسیاری گزارش دادند که نتوانسته‌اند طلای خود را به‌موقع تحویل بگیرند یا پولشان را یکجا نقد کنند. همین مساله نگرانی درمورد امنیت زیرساخت‌های پلتفرم‌ها در اوقات بحران را زیاد تر کرد.

مطابق مقررات، پلتفرم‌ها باید به تعهدات خود نسبت به قیمت‌های خرید قبلی پایبند باشند. به عبارت دیگر، اگر کاربری در قیمت ۳.۵ میلیون تومان طلا خریده باشد و اکنون قیمت به ۸.۵ میلیون رسیده، پلتفرم موظف است تحویل فیزیکی را بر پایه همان قیمت خرید اولیه انجام دهد؛ مگر آنکه در قرارداد شرایط فرد دیگر ذکر شده باشد. تفاوت‌های قیمتی می‌تواند پلتفرم‌ها را در معرض بحران جدی قرار دهد، به‌اختصاصی وقتی که ذخیره فیزیکی آنها به‌اندازه تعهداتشان نباشد.

توقف مجوزها و بلاتکلیفی در بازار

از بهمن ۱۴۰۳، به‌علت اختلالات و نبوده است شفافیت، صدور مجوزهای تازه برای پلتفرم‌های طلا متوقف شد. حرف های می‌شود کمیسیون اقتصادی دولت و بانک مرکزی دچار تدوین آیین‌نامه ضوابط طلا می باشند، اما تا این مدت تصمیم نهایی را نگرفته‌اند. بیشتر از ۲۶۰ خواست مجوز در صف بازدید مانده و تنها، پلتفرم‌های قدیمی یکه‌تاز بازار می باشند.

مساله مجوزدهی از ابتدا محل او گفت و گو بوده است. در اغاز، سه شرط ساده برای اغاز فعالیت کافی می بود:

1. داشتن پروانه طلافروشی از اتحادیه طلا و جواهر.

2. یا قرارداد رسمی با یک واحد صنفی معتبر دارای پروانه کسب.

3. دریافت مجوز صنفی آنلاین از اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی (اینماد و ثبت در سامانه اصناف).

همه پلتفرم‌ها زیر ذره‌بین ضوابط تازه

با رشد بازار معامله های آنلاین طلا و نگرانی‌ها از خالی‌فروشی یا نبوده است پشتوانه کافی، بانک مرکزی تصمیم گرفت کنترل بیشتری بر این حوزه اعمال کند. این ورود فقط محدود به متقاضیان تازه نبوده است؛ بلکه همه پلتفرم‌ها، حتی آنهایی که سال‌ها قبل مجوز گرفته بودند نیز مشمول اجرای ضوابط تازه شدند.

مطابق مقررات تازه، پلتفرم‌ها موظف شدند برای ادامه فعالیت سه شرط کلیدی را مراعات کنند:

1. سپرده‌گذاری موجودی طلا در بانک کارگشایی تا حجم فروش با ذخایر واقعی همخوانی داشته باشد.

2. ثبت همه معامله های در سامانه جامع تجارت برای امکان ردیابی لحظه‌ای.

3. دریافت تأییدیه امنیتی از پلیس فتا برای جلوگیری از سوءاستفاده و پولشویی.

شائبه خالی‌فروشی پلتفرم های فروش آنلاین طلا

اگرچه ضوایط تازه، جزئیات بیشتری را برای معامله های آنلاین طلا در نظر گرفته اما در همین قسمت نخست، یعنی «سپرده‌گذاری طلا» اختلاف مهم شکل گرفت؛ چون بانک مرکزی در مقرراتش تصریح کرده: «پلتفرم باید به مقدار فروش خود، طلا در بانک کارگشایی سپرده کنند تا حجم معامله های با ذخایر واقعی همخوانی داشته باشد.» یعنی روی کاغذ ذخیره باید صددرصد باشد. این شرط دقیقاً برای جلوگیری از خالی‌فروشی طراحی شده است؛ اما آنچه در عمل اتفاق می‌افتد به نظر متفاوت می‌آید.

مدیران برخی پلتفرم‌ها و فعالان صنفی می‌گویند در اجرا طبق معمول کمتر از صددرصد ذخیره می‌شود. برای مثال اگر ضمانت یک پلتفرم ۱۰۰ کیلو باشد، ۹۰ کیلو در بانک کارگشایی ذخیره می‌شود و ۱۰ کیلو به‌صورت شناور باقی می‌ماند. علت این اختلاف هم نبوده است سامانه کاملا برخط برای کنترل ذخایر یا نیاز پلتفرم‌ها به نقدینگی روزانه گفتن می‌شود.

چرا همین ۱۰ درصد مهم است؟

در بازاری همانند طلا، حتی کسری‌های کوچک رقم‌های نجومی تشکیل می‌کند. حتی ۱۰ کیلو طلا در قیمت‌های امروز یعنی ده‌ها میلیارد تومان. برای مثال، با احتساب قیمت میانگین ۸.۶ میلیون تومان برای هر گرم طلای ۱۸ عیار، قیمت هر کیلو طلا نزدیک به ۸.۶ میلیارد تومان است.

به این ترتیب، تنها ۱۰ کیلو طلا معادل ۸۶ میلیارد تومان قیمت دارد؛ رقمی که برای اندوخته‌های خرد زیاد سنگین محسوب می‌شود. به همین علت کارشناسان می‌گویند اگر سپرده‌گذاری کامل طلا الزام‌آور نشود، ریسک خالی‌فروشی هم چنان بالاست.

بانک کارگشایی؛ بازوی ذخیره‌سازی طلا

بانک کارگشایی به‌گفتن بازوی بانک مرکزی، محل ذخیره طلاهای پلتفرم‌ها است. حرف های می‌شود سامانه‌ای طراحی شده که اگر ذخایر پلتفرم کمتر از ضمانت باشد هشدار می‌دهد و فروش متوقف می‌شود. با این حال، ابهام درمورد مقدار واقعی ذخایر و اصالت آب‌شده‌ها باقی است و مقام‌های رسمی بانک تا بحال توضیح شفافی نداده‌اند.

در همین جهت در گزارشی که پیشتر با مضمون «شائبه خالی فروشی پلتفرم های آنلاین فروش طلا چه مقدار جدی است؟» انتشار شد، کامبیز نوروزی، حقوقدان، به فساد ساختاری حاضر در اقتصاد اشاره کرد و  به تجارت‌نیوز او گفت: «شرایط اقتصادی سرزمین زیاد ناسالم است و انواع رگه‌های فساد در اقتصاد ایران زیاد است. هنگامی اقتصاد دچار فساد است، هر قسمت آن مستعد انواع سوء‌منفعت گیری خواهد می بود.» او این چنین هشدار داد که کلاهبرداری‌ها به‌طور معمول با راه حلهای ابتکاری و غیرقابل پیش‌بینی انجام می‌شود و در این حالت، خرید آنلاین طلا هم از این قاعده مستثنی نیست.

طلای فیزیکی؛ هم چنان پناه امن اندوخته‌گذاران است؟

حقیقت آن است که پلتفرم‌های آنلاین طلا در ایران تا این مدت در ابتدای راه‌ می باشند؛ اگرچه این پلتفرم‌ها می‌توانند دسترسی عمومی و شفافیت بیشتری برای بازار طلا به ارمغان بیاورند، اما نبوده است نظارت کافی، شکایات کاربران و چالش‌های جدی در پایبندی به تعهدات، آینده آنها را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.

اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی اظهار کرده که راه‌حل‌های نظارتی آماده است، اما اتحادیه طلا هم چنان ناموافق جدی پلتفرم‌های طلاست. بانک مرکزی نیز تصمیم دارد با نظارت مستقیم تکلیف این بازار را روشن کند. در این چنین شرایط پرابهامی با چشم‌انداز نامعلوم، آن هم در وضعیتی که بازار طلا در سایه تورم و انتظارات تورمی هر روز رنگی دیگر به خود می‌گیرد، احتمالا هم چنان بهترین پیشنهاد به خریداران طلا، خرید طلای فیزیکی باشد نه خرید آنلاین طلا!

گزارش‌های زیاد تر را در صفحه طلا و ارز بخوانید.