چه سناریوهایی پیش روی بازار سهام است؟_خبردار

به نقل از خبردار، تحلیلگران و فعالان بورسی بر سر آینده این حالت اتفاق‌نظر ندارند: گروهی اعتقاد دارند بازار در حال آماده شدن برای یک جهش تازه است و به‌زودی از رکود خارج خواهد شد،  درحالی‌که عده‌ای دیگر هم چنان سناریوی ادامه کم شدن را محتمل می‌دانند. برخی نیز اعتقاد دارند که بازار امکان پذیر داخل یک دوره فرسایشی و سایدگونه شود. در این چنین شرایطی، نوشته پوشش ریسک و مدیریت اندوخته بیشتر از هر چیز اهمیت می‌یابد. بازار مشتقه ابزارهای متنوعی در اختیار خرید وفروش‌گران قرار می‌دهد تا بتوانند در صورت تحقق هر کدام از سناریوهای اینده، بخشی از ریسک خود را پوشش دهند و حتی از نوسانات منتفع شوند.

در مسیر شتاب

اولین سناریو که تعداد بسیاری از خوش‌بین‌ها به آن دل بسته‌اند، رشد پرشتاب بازار است. استدلال آنها این است که شاخص‌های سهامی به سطوح ارزندگی رسیده‌اند و نسبت‌های بنیادی همچون P/E بازار در محدوده‌های جذابی قرار دارد. از نگاه این گروه، کافی است یک محرک جدی همانند افزایش نرخ ارز، افت نرخ منفعت یا بهبود چشم‌انداز سیاسی ظاهر شود تا بازار با قوت داخل فاز صعودی شود.

برای پوشش ریسک و منفعت‌برداری از این سناریو، خرید اختیار خرید (Call Option) یکی از راهکارهای مهم است. تعداد بسیاری از قراردادهای اختیار خرید با سررسیدهای دو تا سه‌ماهه در بازار با قیمت‌های نسبتا پایینی خرید وفروش خواهد شد. همین نوشته به اندوخته‌گذاران اجازه می‌دهد با صرف هزینه‌ای اندک، در صورت وقوع رشد شارپی بازار، از بازدهی اهرمی برخوردار شوند.برخی خرید وفروش‌گران به جای اندوخته‌گذاری مستقیم در صندوق‌های اهرمی که ریسک بالاتری دارند، ترجیح خواهند داد قراردادهای طویل مدت اختیار خرید وفروش در نمادهای مرتبط را خریداری کنند. این روش علتمی‌شود ضمن تعلق قسمت کوچکی از سبد به این ابزارها، ریسک کلی افت یافته و در صورت وقوع جهش قیمتی، سودی قابل‌دقت به دست آید.با این حال، خرید خالی اختیار خرید همیشه بدون ریسک نیست. به همین علت برخی فعالان از راهبرد کال اسپرد صعودی (Bull Call Spread) منفعت گیری می‌کنند. در این روش، اندوخته‌گذار یک اختیار خرید با قیمت اعمال پایین‌تر می‌خرد و همزمان یک اختیار خرید با قیمت اعمال بالاتر را می‌فروشد. قیمت اعمال اعمال بالاتر می‌تواند همان تارگت یا مقاومتی باشد که پیش‌روی روال صعودی قرار دارد. این ترکیب علتمی‌شود هزینه اولیه خرید وفروش کمتر شود و در عین حال بازدهی نسبتا مناسبی نصیب اندوخته‌گذار گردد.

سود در حالت خنثی

دسته فرد دیگر از تحلیلگران بر این باورند که کم شدن شاخص‌ها در ماه‌های تازه تا حدی مانع از ریزش زیاد تر خواهد شد و در عین حال نبوده است محرک قوی اجازه صعود جدی نمی‌دهد. در این شرایط، بازار امکان پذیر برای مدتی طویل در یک کانال محدود نوسان کند؛ اتفاق‌ای که در ادبیات مالی به آن «روال ساید» یا خنثی حرف های می‌شود.

برای این چنین شرایطی، استراتژی‌های خاصی وجود دارد. یکی از آنها فروش همزمان اختیار خرید و اختیار فروش (Short Straddle) در قیمت‌های نزدیک به نرخ جاری بازار است. این راهبرد نیازمند وجه ضمانت است و ریسک آن وقتی ابراز می‌کند که بازار دچار نوسانات شدید شود. اما اگر شاخص‌ها در محدوده‌ای محدود حرکت کنند، اندوخته‌گذار می‌تواند از پرمیوم‌های دریافتی سود مناسبی کسب کند.

استراتژی دیگر، منفعت گیری از کاوردکال (Covered Call) است. در این روش اندوخته‌گذار سهام یا صندوقی را خریداری می‌کند و همزمان اختیار خرید آن را می‌فروشد. نتیجه این ترکیب آن است که در صورت عدم ریزش شدید، بازدهی مناسبی نصیب اندوخته‌گذار می‌شود و در عین حال بخشی از ریسک احتمالی روال نزولی نیز پوشش داده می‌شود. تداوم منفعت گیری از کاوردکال در بازه‌های خنثی بازار طبق معمول بازدهی بهتری نسبت به میانگین کارکرد بازار دارد و برای اندوخته‌گذاران محتاط انتخابی قابل اتکا به حساب می اید.

مقاوم در برابر ریزش

سناریوی سوم که بدبینانه‌ترین سناریو محسوب می‌شود، ادامه ریزش شاخص‌ها است. هرچند گمان تحقق آن کمتر برسی می‌شود، اما در شرایط جاری که ریسک‌های سیاسی و اقتصادی بالا است، نمی‌توان آن را نادیده گرفت. در این چنین شرایطی، ابزار مهم برای پوشش ریسک اختیار فروش (Put Option) است. خرید قراردادهای اختیار فروش با قیمت‌های نزدیک به بازار و سررسیدهای دورتر می‌تواند زیان ناشی از ریزش احتمالی سهام را تا حدی جبران کند.

یقیناً مشکل مهم این است که اختیارهای فروش اکنون نسبتا گران می باشند و خرید آنها هزینه بسیاری به اندوخته‌گذار تحمیل می‌کند. برای افت این هزینه، منفعت گیری از پوت اسپرد نزولی (Bear Put Spread) پیشنهاد می‌شود. در این استراتژی، اندوخته‌گذار یک اختیار فروش با قیمت اعمال بالاتر می‌خرد و همزمان یک اختیار فروش دیگر با قیمت اعمال پایین‌تر می‌فروشد. به این ترتیب بخشی از هزینه اولیه پوشش داده می‌شود و اگر بازار تا محدوده مشخصی کم شدن کند، بازدهی مناسبی به دست خواهد آمد.

اگرچه بازار مشتقه ابزارهای متنوعی برای پوشش ریسک اراعه می‌دهد، اما محدودیت‌های ساختاری آن هم چنان پابرجاست. تعداد دارایی‌های پایه فعال در این بازار محدود است و عمق معامله های به حدی نیست که اندوخته‌های کلان بتوانند از آن منفعت کامل ببرند. با این حال، برای سبدهای کوچک و اندوخته‌گذاران خرد، همین ابزارها می‌تواند زمان‌های قابل‌توجهی تشکیل کند.

از نظر دیگر، آشنایی ناکافی تعداد بسیاری از خرید وفروش‌گران با این ابزارها علتشده منفعت گیری از آنها در بازار ایران کمتر از ظرفیت واقعی باشد. درحالی‌که در بازارهای پیشرفته دنیا، اختیار خرید وفروش و قراردادهای مشتقه قسمت جدایی‌ناپذیر از استراتژی‌های اندوخته‌گذاری می باشند، در ایران هم چنان زیاد تر اندوخته‌گذاران به خرید و فروش مستقیم سهام محدود خواهد شد. گسترش فرهنگ مالی و آموزش صحیح می‌تواند نقش مهمی در افزایش کارآیی این ابزارها ایفا کند.

بازار سهام در نقطه‌ای ایستاده که امکان تحقق هر سه سناریوی رشد پرقدرت، حرکت خنثی یا ریزش ادامه‌دار وجود دارد. هیچ‌کدام از این مسیرها به‌تنهایی قطعی نیستند و اندوخته‌گذاران باید برای هرکدام آماده باشند. بهترین راهکار، طراحی یک سبد استراتژی متنوع است؛ به این معنی که بخشی از اندوخته به ابزارهایی تعلق یابد که از رشد سریع منتفع خواهد شد، بخشی دیگر به استراتژی‌های مناسب روال خنثی تخصیص یابد و سهم کوچکی نیز برای پوشش ریسک در سناریوی ریزشی کنار گذاشته شود.

به گفتن دیگر، اندوخته‌گذار موفق فردی است که نه در دام خوش‌بینی افراطی دچار شود و نه بدبینی مطلق. منفعت گیری هوشمندانه از ابزارهای مشتقه، حتی با وجود محدودیت‌های جاری بازار ایران، می‌تواند این اعتدال را فراهم کند. در نهایت، آنچه تعیین‌کننده است، مقدار آمادگی و انعطاف اندوخته‌گذار در برابر آینده‌ای است که مدام با ابهام و ریسک همراه است.

منبع: دنیای اقتصاد