فعالان اقتصادی چه نگاهی به ابزارهای مالی دارند؟ – تجارت نیوز_خبردار

به نقل از خبردار، نزدیک به چهار سال از انتشار کردن اوراق قدم «اوراق گواهی اعتبار مولد» به گفتن یکی از ابزارهای مالی سرمایه‌ای می‌گذرد ولی از نگاه فعالان اقتصادی قسمت خصوصی این اوراق نتوانسته موفق عمل کند. زیرا بازار‌پذیری نداشتند. برخی فعالان اقتصادی براین باورند قسمت خصوصی از سر ناچاری از برخی این ابزارها منفعت گیری می‌کند. به تعبیر دیگر این ابزارها به گفتن آخرین گزینه‌ای می باشند که فعالان اقتصاد از آنها منفعت گیری می‌کنند. چون این آمار‌ها حتی از سوی بانک مرکزی و ارکان دولت که ابزارها را طراحی کردند؛ زیر سوال است. این نوشته را آمارها نیز نشان می‌دهد.

بر پایه آمارهای استخراج شده از سوی اتاق بازرگانی تهران، حجم اوراق قدم در ۱۲ ماه قبل به نزدیک به ۶۰ میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال‌های قبل کاهش قابل‌توجهی داشته است. در سال ۱۴۰۲ حجم این اوراق نزدیک به ۳۷۰۰ میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۵۱ هزار میلیارد تومان بوده است.

نمایندگان بانک مرکزی این آمار را تایید نمی‌کنند. مطابق اظهار بانک مرکزی، عملکرد اوراق قدم در سال ۱۴۰۲ برابر با ۱۲،۷ همت می بود.در سال ۱۴۰۳ بهبود معناداری داشته است به‌طوری که دراین سال نسبت به سال قبل ۶۱.۹ درصد افزایش داشته است. نمایندگان بانک مرکزی برپایه این داده‌ها اعتقاد دارند اگرچه در برهه‌ای از زمان، محدودیت‌هایی از سوی بازار سرمایه بر صدور این اوراق اعمال شد و کارکرد مورد انتظار محقق نشد، اما اکنون با اصلاح دستورالعمل‌ها، شرایط تسهیل شده است. یقیناً این داده‌ها در سامانه بانک مرکزی به طور رسمی انتشار نشده است.

در رابطه چالش‌های ابزارهای مالی، «مطمعن» با علیرضا توکلی کاشی، عضو کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران او مباحثه کرده است.

توکلی پیش از هر چیز درمورد مهم‌ترین ویژگی موفقیت ابزارهای مالی سخن بگویید می‌کند. او می‌گوید: مهم‌ترین ویژگی، هر ابزار مالی بازارپذیر بودن آن است. او تاکید می‌کند که باید اختیار به فعال اقتصادی داده شود که بتواند ابزار مالی را در نقاط گوناگون زنجیره قیمت تولید منفعت گیری کند. توکلی به توانایی موفق اسناد خزانه اسلامی اشاره می‌کند و می‌افزاید از سال ۱۳۹۴ که منفعت گیری از اسناد خزانه اغاز شده، روال تأمین مالی دولت از این طریق به‌طور پیوسته رشد کرده و امسال به نزدیک به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. او معتقد است که در کل طی ۱۰‌سال قبل نزدیک به ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان از طریق این ابزار تأمین مالی صورت گرفته است. این موفقیت به دلیل طراحی مناسب ابزار، شفافیت و بازارپذیری ابزار بوده است.

یکی از نقدهای فعالان اقتصادی به برخی ابزارهای مالی حاضر از جمله اوراق قدم عدم پذیرش آنها از سوی نمایندگان دولت هست. آنها براین باور می باشند که برای موفقیت ابزارهای مالی باید به مسائل جانبی همچون مالیات و تامین اجتماعی دقت کرد. توکلی در این باره می‌گوید: اگر ما ابزار مالی طراحی کنیم، اما نوشته مالیات را اشکار نکنیم به این معنی که هزینه تنزیل این ابزار مالی مورد قبول سازمان امور مالیاتی باشد و همینطور در زمان تنزیل سودی که به ذی‌سود پرداخت می‌شود؛ آن سود هم معاف از مالیات باشد.

توکلی بر این باوراست در این مسیر اگر نوشته کسورات قراردادها که مربوط به تأمین اجتماعی است روشن نشود، طبیعتا ابزار موفق نمی‌شود. همچنین باید اشکار شود آیا این ابزارها به گفتن مطالبات دولت از پیمانکاران پذیرفته می‌شوند یا نه. او می‌افزاید اینها همه بخشی از یک بسته می باشند که باید همزمان دیده شوند، وگرنه گمان موفقیت ابزار مالی کاهش پیدا می‌کند.

او به گفتن نمونه اشاره می‌کند که در تسویه اسناد خزانه مشکلاتی همانند مالیات و بیمه وجود داشته که علتشده برخی پیمانکاران از دریافت این اوراق استقبال نکنند، چرا که دستگاه‌های دولتی امکان کسر سهم مالیات و بیمه در فرآیند تسویه را نداشتند. توکلی معتقد است این نوع ابهامات اجرایی و مقررات ناقص جهت کاهش رغبت قسمت خصوصی به منفعت گیری از این ابزارها می‌شود.

ابزارهای ناکام مالی

در کدام ابزارهای حاضر چالش بیشتری وجود دارد و تقاضا کمتر است؟ توکلی در این باره می‌گوید اوراق قدم اکنون بازارپذیر شده است، اما ابزارهای دیگر بانک مرکزی همانند برات الکترونیک اساسا بازاری ندارند. بانک مرکزی حرف های این ابزارها باید بین خریدار و فروشنده دو به دو مذاکره شوند، یعنی بازار منسجمی برایشان تعریف نکرده است. توکلی تاکید می‌کند برات الکترونیک می‌تواند ابزار خوبی باشد به شرط آنکه بانک مرکزی بازارپذیر شدن آن را بپذیرد و در غیر این صورت این ابزار نیز در نهایت مورد استقبال قرار نخواهد گرفت.

او درمورد ادعای بانک مرکزی که حرف های ابزارهایی همانند برات الکترونیک بیشتر مورد استقبالند، می‌گوید بله، اما باید پذیرفت که ۸۷ درصد تأمین مالی در ایران بانک‌محور است. او معتقد است طبیعی است که هر ابزاری که بانک مرکزی طراحی کند، با استقبال بیشتری روبه رو شود چون فعالان اقتصادی بانک مرکزی را بیشتر می‌شناسند. او می‌گوید در بسیاری از شهرستان‌ها اصولا ابزارهای بازار سرمایه شناخته‌شده نیستند.

جای خالی نقد شوندگی اوراق

اکنون فقط اوراق قدم از نگاه توکلی بازار دارد، اما حتی همین اوراق قدم نیز طی چهار سال اخیر با کاهش حجم انتشار کردن روبه رو بوده است که نشان می‌دهد مشکلی وجود دارد. نوشته نقدشوندگی اوراق قدم یکی از نقدهای بسیاری از فعالان اقتصادی است . توکلی معتقد است اوراق قدم به سختی قابل نقد شدن است و به دلیل مقررات بانک مرکزی، گاهی ملزوم است دو تا سه ماه صبر شود. توکلی توضیح می‌دهد که در فرآیند واگذاری، نرخ دیسکانت بسیار بالا (تا ۶۰ درصد) تحمیل می‌شود که عملا جذابیت این ابزار را کاهش داده است. این اصطکاک‌ها علتشده است قسمت خصوصی رغبت کمی به منفعت گیری از این اوراق داشته باشد.در جواب به ادعای بانک مرکزی که حرف های تقاضا برای اوراق قدم افزایش یافته است، توکلی می‌گوید بانک مرکزی به‌طور رسمی آمار انتشار نمی‌کند و فقط در قالب مصاحبه‌های رییس کل یا مدیران این اطلاعات حرف های می‌شود. او معتقد است آمار یعنی عدد و رقمی که به طور رسمی در سایت مرجع آماری همانند مرکز آمار، بانک مرکزی، وزارت صمت یا گمرک انتشار شود. تنها آماری که وجود دارد مربوط به اوراقی است که در بورس‌ها پذیرفته شده‌اند. توکلی تاکید می‌کند اگر اوراق قدم انتشار شده ولی در بازار پذیرش نشده، یعنی قابلیت نقدشوندگی ندارد و به گمان زیاد مورد استقبال بازار قرار نگرفته است، چون اگر بازار آن را می‌پذیرفت، بورس هم آن را پذیرش می‌کرد.او براین باور است که بانک مرکزی هدفش را کمک به قسمت خصوصی اظهار کرده اما این کمک باید با روش درست و ملموس باشد. توکلی تاکید می‌کند که بانک مرکزی می‌گوید می‌خواهد به قسمت خصوصی کمک کند اما با روشی دیگر. او می‌گوید مفهوم زنجیره قیمت را هم قبول دارد اما سوال این است که آیا واقعا این کمک اتفاق افتاده یا نه؟ باید از فعالان اقتصادی، شرکت‌ها و صنایع پرسید که آیا واقعا به آنها کمکی شده و اگر شده، چه مقدار بوده است.

منبع: مطمعن