بازدید دلایل سقوط قیمت بازار و قطع رابطه سنتی سهام و دلار_خبردار

به نقل از خبردار، در نهم شهریور، قیمت دلاری بازار سهام به ۷۸‌میلیارد دلار سقوط کرد؛ سطحی که در شش سال قبل بی‌سابقه می بود و آخرین بار در ۱۸خرداد ۱۳۹۸ توانایی شده می بود. این کم شدن به‌خوبی مشخص می کند که با وجود اراعه اولیه بیشتر از ۱۰۰ شرکت در بورس و فرابورس طی این سال‌ها، شاخص دلاری بورس عملا به نقطه‌ای بازگشته که پیش از جهش ارزی و تورمی سال‌های تازه قرار داشت.

جاماندگی تاریخی بازار اندوخته

یکی از شاخص‌ترین نکات این کم شدن، جاماندگی قیمت‌ها در بازار سهام نسبت به دیگر بازارهای دارایی است. در بازه‌ای که مسکن، ارز، طلا و حتی ماشین با جهش‌های چندبرابری قیمت همراه شدند؛ قسمت عمده‌ای از سهام شرکت‌های بورسی و فرابورسی یا بدون تحول محسوس باقی ماندند یا رشد آنها به مراتب کمتر از تورم و رشد دلار می بود. به همین علت، قیمت دلاری بازار سهام که معیار مناسبی برای سنجش قوت واقعی بازار نسبت به اقتصاد جهانی محسوب می‌شود؛ با وجود افزایش اسمی شاخص‌ها، روندی نزولی را طی کرده است. نگاهی به نمودار طویل مدت قیمت دلاری بورس مشخص می کند که اوج این شاخص در سال ۹۹، همزمان با هجوم نقدینگی و رشد شدید قیمت‌ها، به بیشتر از ۴۰۰‌میلیارد دلار رسیده می بود. اما از آن زمان تا بحال، تحت‌تاثییر کم شدن قیمت سهام و رشد مداوم نرخ ارز، این رقم بیشتر از ۸۰درصد افت یافته است.

ضربه به مطمعن اندوخته‌گذاران

قسمت مهمی از این کم شدن ناشی از مجموعه‌ای از ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک است که طی سال‌های تازه بر بازار اندوخته سایه افکنده‌اند. در سپس کلان، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های تجاری، رشد هزینه‌های تشکیل، نوسانات نرخ ارز، و ابهام در سیاست‌های اقتصادی، فضای نااطمینانی را برای فعالان اقتصادی تشدید کرده‌اند. در سپس داخلی بازار اندوخته، مسائلی چون تغییرات ناگهانی مقررات، قیمت‌گذاری دستوری در صنایع کلیدی، محدودیت‌های معاملاتی، به تضعیف مطمعن سهامداران و افت تمایل به اندوخته‌گذاری طویل مدت منجر شده است. همین شرایط جهت شده اندوخته‌گذاران، به اختصاصی اندوخته‌گذاران حقیقی، با احتیاط بیشتری در بورس فعالیت کنند و قسمت بزرگی از نقدینگی به سمت بازارهای موازی کم‌ریسک‌تر یا پر بازده‌تر مهاجرت کند. این روال، هم در حجم و قیمت معامله های و هم در قوت رشد قیمت‌ها تاثییر منفی گذاشته است.

رشد دلار؛ بی‌تفاوتی بورس

یکی از نکات مهم که عکس جاری را بهتر توضیح می‌دهد؛ قطع رابطه سنتی بین نرخ ارز و شاخص بورس است. در سال‌های قبل، مدام رشد نرخ دلار به علت افزایش انتظارات تورمی و تحکیم سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور، تاثییر مثبتی بر شاخص‌های بازار سهام داشت. اما در دو تا سه سال تازه، این رابطه تضعیف یا حتی معکوس شده است. علت مهم این نوشته را می‌توان در ترکیب ریسک‌های سیاسی و اقتصادی، عدم مطمعن نسبت به پایداری سودآوری شرکت‌ها و سختی سیاستگذاری بر صنایع صادرات‌محور جست‌وجو کرد.

به گفتن دیگر، اگرچه رشد دلار به معنی افزایش درآمدهای ریالی شرکت‌های دلاری بوده، اما همزمان با افزایش هزینه‌ها، قیمت‌گذاری دستوری و ابهام در بازارهای جهانی، مانع از انتقال کامل این تاثییر به سود خالص شرکت‌ها شده است. نتیجه این حالت آن است که با وجود رشد قابل‌دقت دلار، شاخص کل بورس و قیمت دلاری بازار سهام، رشد متناظر و هم‌جهتی را توانایی نکرده‌اند. همین شکاف، یکی از دلایل مهم سقوط قیمت دلاری بورس به کف‌های چندساله محسوب می‌شود.

قیاس با دیگر بازارها

نگاهی به کارکرد بازارهای موازی مشخص می کند که در همین بازه وقتی، قیمت مسکن در شهرهای بزرگ چندین برابر شده و حتی در رکود معامله های، توانسته قیمت دلاری خود را تا حد بسیاری نگه داری کند. بازار طلا و سکه نیز تحت‌تاثییر رشد جهانی قیمت اونس و جهش نرخ دلار، بازدهی قابل‌توجهی به ثبت رسانده است. حتی بازار ارز، با وجود محدودیت‌های معاملاتی، در سال‌های تازه، رشدهای قابل‌توجهی توانایی شده است. در این بین، بورس که در دوره‌هایی به گفتن موتور مولد اندوخته و سپر تورمی معارفه می‌شد؛ در عمل از نظر قیمت دلاری درجا زده یا عقبگرد داشته است. این در حالی است که تعداد بسیاری از اندوخته‌گذاران انتظار داشتند با افزایش نرخ ارز، سهام نیز رشدی شبیه داشته باشد تا قیمت دلاری اندوخته‌گذاری‌ها نگه داری شود.

پیامدهای کم شدن قیمت دلاری بورس

افت قیمت دلاری بازار سهام پیامدهایی چندوجهی برای اقتصاد و بازار اندوخته‌دارد. از منظر بین‌المللی، این کم شدن نشان‌دهنده افت جذابیت نسبی بازار ایران برای اندوخته‌گذاران خارجی است. هر چه قیمت دلاری شرکت‌ها پایین‌تر بیاید، اگرچه در تئوری می‌تواند به معنی ارزندگی نسبی سهام باشد، اما در عمل ریسک‌های بالای محیط اندوخته‌گذاری مانع از ورود اندوخته تازه می‌شود. برگشت قیمت دلاری بورس به سطوح بالاتر نیازمند مجموعه‌ای از اصلاحات ساختاری و تغییرات سیاستی است. نخستین و با اهمیت ترین عامل، افت ریسک‌های سیاسی و اقتصادی و تشکیل ارامش در محیط کسب‌وکار است.

بدون این چنین ثباتی، حتی رشد نرخ ارز نیز نمی‌تواند به طور پایدار جهت افزایش قیمت دلاری بازار شود. در سپس داخلی بازار اندوخته، شفافیت مقررات، حذف قیمت‌گذاری دستوری، افت مداخلات ناگهانی و بهبود فرآیندهای معاملاتی از جمله اقداماتی است که می‌تواند مطمعن سهامداران را بازگرداند. این چنین، گسترش ابزارهای مالی، گسترش اندوخته‌گذاری غیرمستقیم و تسهیل ورود اندوخته‌گذاران خارجی می‌تواند به افزایش نقدشوندگی و عمق بازار پشتیبانی کند.

نیازمند تغییرات بنیادین

قیمت دلاری بازار سهام ایران بعد از سال‌ها نوسان، بار دیگر به کف شش ‌ساله بازگشته است. این کم شدن، حاصل ترکیب جاماندگی قیمت سهام نسبت به دیگر بازارها، رشد سریع تر دلار نسبت به شاخص بورس و مجموعه‌ای از ریسک‌های ساختاری در اقتصاد و بازار اندوخته است. قطع رابطه سنتی بین دلار و بورس، تحول حرکت اندوخته‌گذاران و تداوم ابهامات سیاسی و اقتصادی جهت شده که حتی اراعه اولیه بیشتر از ۱۰۰ شرکت در بورس و فرابورس نیز نتواند از افت قیمت دلاری بازار جلوگیری کند. بازار اندوخته برای خروج از این حالت و برگشت به مسیر رشد دلاری، نیازمند تغییرات بنیادین در فضای اقتصادی و سیاستگذاری است. تا وقتی که این تغییرات رخ ندهد، گمان تداوم رکود نسبی و درجا زدن قیمت دلاری بورس، حتی در صورت رشد اسمی شاخص‌ها، هم چنان بالاست.

منبع: دنیای اقتصاد