سراب اقتصاد دیجیتال در غیاب از بین بردن‌فیلتر_خبردار

از اصرار وزیر اقتصادبرای گسترش اقتصاد دیجیتال باید استقبال کرد. در واقع، ما باید روندها و ترندهای روز جهان را بازدید کنیم. هر کشوری که تصمیم دارد گسترش‌یافتگی خود را نگه داری کند یا در مسیر گسترش قدم بردارد، ناگزیر باید فهمیدن دقیقی از اقتصاد دیجیتال داشته باشد. بدون این فهمیدن، سخن گفتن از گسترش (چه از نظر کمیت و چه کیفیت، که آثار آن در زندگی مردم نمایان می‌شود)بی‌معنی خواهد می بود. به این علت، اصل این سخن کاملاً صحیح است.

اما اقتصاد دیجیتال چیست؟ ما جامعه‌ای هستیم با ویژگی‌های خاص؛ از یک سو زیاد خوش‌استقبال از ترندهای جهانی هستیم، اما متأسفانه بدرقه خوبی نداریم. به عبارت دیگر، با اشتیاق به استقبال می‌رویم ولی استمرار و پیگیری ملزوم را نداریم.

علت این کار چیست؟ بخشی از آن به دلایل فرهنگی بازمی‌گردد و فقطً اختصاصی به شرایط تاریخی امروز نیست. یکی از دلایل مهم، فقدان هم‌فهمی و هم‌فکری ملزوم در این حوزه است. هنگامی درمورد اقتصاد دیجیتال سخن بگویید می‌کنیم، باید ابتدا تعریف روشنی از آن داشته باشیم. کتاب‌ها، مقالات، و آثار علمی بسیاری در این حوزه نوشته شده‌اند و تعاریف مختلفی اراعه داده‌اند. با این حال، بین این تعاریف یک مخرج مشترک وجود دارد؛ و آن، الزام فهمیدن مشترک بین فعالان حوزه اقتصاد دیجیتال است. این اولین الزام یک جامعه در مسیر ورود به این فضاست.

به همین علت، ما نیازمند او مباحثه، آموزش و تشکیل فضای نظری هستیم که بتواند نوشته اقتصاد دیجیتال را در لایه‌های گوناگون، به‌اختصاصی در سطوح تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر، به‌درستی تبیین کند.

اکنون اگر بخواهیم از تعریف فراتر برویم، اقتصاد دیجیتال اقتصادی است بر پایه اینترنت، جهانی، بی‌وقفه، پرسرعت، داده‌محور، و رقابتی. تحقق این چنین اقتصادی نیازمند آن است که مردم فقطً مصرف‌کننده نباشند، بلکه نهادهای حاکمیتی نیز فهمیدن دقیقی از آن داشته باشند.

در این مسیر، سیاست‌گذاران و مسئولان که ماموریت تدوین، طراحی و اجرای حکمرانی اقتصاد دیجیتال را بر مسئولیت دارند، باید در سطحی عمیق‌تر و فنی‌تر به این نوشته بپردازند. اگر این سرچشمه درست عمل کند، بدنه جامعه(که عموماً پذیرای نوآوری‌ها است، به‌اختصاصی نسل جوان)آمادگی همراهی دارد.

ویژگی‌های این اقتصاد روشن است: مبتنی بر داده، نیازمند اشتراک‌گذاری اطلاعات، مقیاس‌پذیر، نیازمند تعامل ۲۴ ساعته با مشتری، بدون وابستگی به مکان یا زمان، و یقیناً همراه با چالش‌هایی چون امنیت سایبری.

 اما آیا ما در سطح حکمرانی زیرساخت‌های ملزوم برای تحقق این اقتصاد را فراهم کرده‌ایم؟

مسئله مهم اینجاست که اقتصاد دیجیتال مفهومی صفر و صدی نیست؛ در یک طیف قرار دارد. در شرایط بحرانی همانند جنگ یا حوادث غیرمترقبه، امکان پذیر تنها ۱۰ درصد ظرفیت‌های آن قابل منفعت‌برداری باشد. اما در شرایط عادی، این رقم می‌تواند به ۷۰ درصد یا زیاد تر هم برسد.

نباید شرایط تحمیلی از بیرون را با ناکارآمدی‌های داخلی یکسان در نظر گرفت. بعضی اوقات اینترنت کند می‌شود یا محدودیت‌هایی تشکیل می‌شود که قابل پذیرفتن است، اما این نوشته نباید جهت شود که بسترهای گسترش اقتصاد دیجیتال کاملاً مختل شوند.

اکنون سوال این است که آیا در شرایط جاری، توانسته‌ایم ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال را به‌طوری به‌کار بگیریم که هم از تهدیدها مصون بمانیم و هم مسیر گسترش را ادامه دهیم؟ جواب در گروی آن است که ببینیم چه مقدار به اشتراک داده‌ها، یکپارچه‌سازی اطلاعات، و فراهم‌سازی زیرساخت‌های ملزوم دقت کرده‌ایم.

متأسفانه امروز داده‌ها در دستگاه‌های گوناگون در جزایر مجزا محصورند. این نه تنها مانع از گسترش است، بلکه حتی امنیت ملزوم را هم فراهم نمی‌کند. ما نیازمند زیرساخت‌های داده‌محور یکپارچه هستیم که کسب‌وکارها، مردم، و نهادها بتوانند از آن منفعت‌مند شوند.

اگر بخواهم جمع‌بندی کنم، ما سه نیاز اساسی داریم:

آموزش واقعی و کاربردی

آموزش در این حوزه الزاماً به معنی گرفتن مدرک دانشگاهی نیست. بعضی اوقات یک کارگاه آموزشی دو ساعته می‌تواند مدیران را توجیه کند. آنچه نیاز داریم آموزش‌های مهارتی، کاربردی و قابل منفعت گیری در تصمیم‌گیری‌ها است.

او گفت‌وگوی نخبگان و تصمیم‌گیران

باید بسترهایی برای او مباحثه بین نخبگان، فعالان کسب‌وکار و تصمیم‌گیران فراهم کنیم تا نقاط مشترک و تفاوت‌ها را شناسایی و حل کنیم.

گسترش پلتفرم‌های بومی

اقتصاد دیجیتال بر بستر پلتفرم‌ها شکل می‌گیرد. اگرچه منفعت گیری از پلتفرم‌های جهانی اجتناب‌ناپذیر است، اما باید نسل جدیدی از رسانه‌ها، ابزارهای تعاملی، و فناوری‌های بومی را گسترش دهیم. این پلتفرم‌ها می‌توانند هم‌راستا با استانداردهای جهانی، اما با تکیه بر توانمندی‌های داخلی، شکل بگیرند.

در نهایت، ما نیازمند رسیدن به یک هم‌فکری و هم‌فهمی ملی در عرصه اقتصاد دیجیتال هستیم؛ او گفت‌وگویی ملی که بتواند ما را به سمت یک حکمرانی مؤثر و آینده‌نگر در این حوزه هدایت کند.

مدیر عامل مرکز فرهنگسازی وآموزش بانکداری الکترونیک شبکه بانکی (فابا)

۲۱۲۱۲