کتاب دین پژوهی و آینده دین انتشار شد

به نقل از خبردار از تنسیم، کتاب دین‌پژوهی و آینده دین تازه ترین تاثییر از قاسم پورحسن استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و زهرا حاجی‌شاه‌کرم به‌همت انتشارات صراط انتشار شد. فکر مهم کتاب، تداوم دین و نقش یگانۀ آن در حیات انسانی است، اما سوال احتمالی به بی‌شکلی یا صورت متعّین آن بازمی‌گردد. دین برای بقا و تداوم باید به هم‌سخنی با انسان و نیازهای بنیادین او روی بیاورد. اگر جهان آینده را با سیطرۀ تفکر متاورسی یا شکلی از آن بدانیم، در آن صورت دین چطور تداوم یافته و چه هویت و نقشی خواهد داشت؟ حقیقت آن است که به‌رغم همه سوال‌ها و احتمالات، دین آینده، انسانی‌تر و اخلاقی‌تر و متواضعانه‌تر خواهد می بود. ایدۀ محوری تاثییر حاضر این است که گوهر دین، آخر‌ناپذیر، قیاس‌ناپذیر و جانشین‌ناپذیر است.  

کتاب دین‌پژوهی و آینده دین، مرحله نخست از جستارها در حوزۀ مطالعات دین نویسندگان محسوب شده و در دفترهای دیگر نسبت دین و اخلاق و نیز دین و جامعه و فرهنگ را مورد پژوهش قرار خواهند داد. تاثییر حاضر در هفت گفتار متفاوت و با مسائل و موضوعاتی نزدیک و متنوع فراهم آمده که بدون تأمل درخور، نسبت‌شان عیان نخواهد شد. بعد از پیش‌گفتاری در تبیین و نقد ایدۀ آخر دین و شرح اهمیت و جایگاه دین‌پژوهی، در گفتار نخست، تصویرهای تازه از دین مورد بازدید قرار گرفت.

جهان‌های معنی، سرشت دین و انتظارات بشر از دین، سه سوال مهم در گفتار دوم محسوب می‌شود. جهان‌های دینداران نه قابل فروکاستن به یکدیگر است و نه گمان اندراج دارد. مفهوم خدا و فهمیدن از آن، بنیان دین‌پژوهی است و راز تنوع دین در تصویرهای گوناگون دینداران از خداست که در گفتار سوم تبیین شد. در گفتار چهارم، پدیدارشناسی دین به‌نحو مبسوط و بر پایه تفکیک پدیدارشناسی دوره نخست و دوم و نیز پدیدارشناسی سنتی و پویا مورد بازدید قرار گرفت. نویسندگان در گفتار پنجم، در دوازده باب، جریان‌های اساسی دین‌پژوهی را مورد پژوهش قرار دادند. بعد از تبیین خاستگاه تاریخی ـ نظری جامعه‌شناسی دین و رهیافت‎‌های گوناگون به دین، به‌مثابۀ مدخل، رویکردهای اساسی جامعه‌شناسی دین، بازدید و تحلیل و نقد گردید. در باب سوم، نظریه منشأگرایانه، مرحله های سه‌گانه دین و خاستگاه تکوین، پندار آخر دوره دین‌ورزی، دین به‌مثابۀ امر اجتماعی و کارکردهای دین بازدید شد. دین و ازخودبیگانگی، آیندۀ دین و بی‌شکلی، و دین و کنش اجتماعی در باب چهارم و ذیل نظریه‌های کارکردگرایانه تبیین شد.

در باب پنجم، معنابخشی و عقلانی‌سازی دین و تفسیر تفهمی آن مورد دقت قرار گرفت. دیدگاه تکامل‌گرایی ایدۀ پرمناقشه محسوب می‌شود که تایلور و فریزر مطرح کرده‌اند که در باب ششم او گفت و گو و نقد شد. قلمروهای سه‌گانه، آیندۀ یک پندار، کهن‌الگوها و دین در باب هفتم مورد بازدید انتقادی قرار گرفت. تا بحال از مطالعات تطبیقی دین و نقش خاص ماکس مولر پژوهش‌های اندکی صورت گرفت. تعلق دادن یک باب به اندیشه‌های او دلالت بر اهمیت مطالعات و روش مولر در دین‌پژوهی دارد. سه رهیافت عاطفه‌گرایی، انسان‌شناسی دین، و تفسیرگرایانه در سه باب نهم تا یازدهم مورد دقت قرار گرفته است. در باب پایانی جامعه‌شناسی دین شش متفکر دورۀ معاصر و متأخر بازدید شدند.

در گفتار ششم، نواندیشی دینی و فهمیدن تازه از دین توسط متفکران اسلامی بازدید شد. در این گفتار تغیرات فکری و کوششهای نواندیشان اسلامی در دویست سال تازه و نوع بازخوانش آنها از دین بازدید شد و اشتباهات فهمیدن ایدئولوژیک از دین با نگاهی انتقادی تبیین شد. در گفتار پایانی کتاب حاضر، آیندۀ دین از منظری متفاوت او گفت و گو شده است. احتمالا بتوان این گفتار را نوعی اقتراح یا برساختن یک ایده در باب چگونگی وجود دین در آینده به‌شمار آورد. با اهمیت ترین سوال در این گفتار، امکان وجود دین متافیزیکی یا سنتی در حیات آیندۀ بشری و نقدهای صورت‌گرفته بر آن است.

انتهای مطلب/+