وجود ۵۰ میلیون ایرانی در پلتفرم‌های داخلی؛ از ادعا تا حقیقت

امیرحسین جعفری/ به نقل از تجارت‌نیوز، چند روز پیش، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خبرداد نزدیک به ۵۰ میلیون ایرانی در شبکه‌های اجتماعی داخلی عضو می باشند اما جنس این فعالیت و حتی عدد ۵۰ میلیون مبهم است. اشکار نیست که وزیر ارشاد این آمار را از تجمیع پلتفرم‌ها پیدا کرده یا واقعاً ۵۰ میلیون ایرانی در این شبکه‌ها وجود دارند؟ با دقت به انتقادات عمومی نسبت به کارکرد این شبکه‌ها، به نظر نمی‌رسد این چنین اعدادی درمورد همه کاربران صادق باشد. با این وجود در صورت صحت ادعا وزیر ارشاد، اظهار این گزاره در مسئولیت وزارت ارتباطات است و اظهار این چنین ادعایی، به نظر نمی‌رسد یک افتخار باشد. با دقت به اجبار مراکز دولتی و آموزش و پرورش به منفعت گیری از پلتفرم داخلی، کاربران با رضایت صد درصدی و انتخاب شخصی در این پتلفرم‌ها وجود ندارند، چون اگر عمل به نصب ایتا و امثال این پلتفرم‌ها نکنند، در منفعت گیری از خدمات دولتی و دانشگاهی محروم خواهد شد.

ضریب نفوذ اینترنت چطور است؟

 مطابق آمار انتشار شده از سوی مرکز گسترش تجارت الکترونیکی، ضریب نفوذ تلفن همراه تا آخر سال قبل نزدیک به ۱۷۵ درصد اظهار شده که نسبت به سال ۱۴۰۰، پنج درصد رشد داشته است. وزارت ارتباطات، تعداد کل مشترکین تلفن همراه تا آخر سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۱۴۸ میلیون و ۲۴۲ هزار و ۳۰۸ بوده و ضریب نفوذ تلفن همراه نزدیک به ۱۷۵ درصد اظهار شده است. مطابق اظهار سایت theglobaleconomy، ضریب نفوذ اینترنت در ایران ۷۸.۶ بوده است. این چنین ضریب نفوذ تلفن همراه هوشمند در ایران مطابق آخرین آمارها نزدیک به ۶۹ درصد اظهار شده است.

کارشناسان چه می‌گویند؟

حامد بیدی، مدیرعامل پلتفرم کارزار، درمورد ادعا وزیرارشاد مبنی بر وجود ۵۰ میلیون کاربر در شبکه‌های اجتماعی داخلی به «خبردار» او گفت: «چند مسئله را باید در نظر گرفت. اول این که تعداد مجموع کاربران شبکه‌های اجتماعی داخلی را اظهار کنیم، یک مسأله غیرعلمی، نادرست و گمراه‌کننده است. به این معنی که امکان پذیر این مطلب‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی تعدادی کاربر جذب کرده باشند و تعداد بسیاری از این کاربران مشترک باشند. این که کاربران روبیکا و ایتا را جمع ببندیم به معنی وجود ۵۰ میلیون نفر نیست. اگر درمورد شبکه اجتماعی خاصی این چنین ادعایی شده باید جزئیات آن را اشکار کنند.»

وی در ادامه درمورد کاربران واقعی شبکه‌های اجتماعی داخلی فرمود: «تعداد بسیاری از کاربران در اوقات و مواردی برای کار‌هایشان ناچار شدند از این مطلب‌رسان‌ها منفعت گیری کنند، چون بخشی از خدمات دولتی و دانش آموزشی از طریق این مطلب‌رسان‌ها اراعه می‌شده و افراد ناچار شدند برای یک بار مصرف هم که شده از آن منفعت گیری کنند. تعداد کاربران پلتفرم اصلاً معیار درستی برای مقدار مهاجرت به پلتفرم داخلی نیست. امکان پذیر افراد یک بار این اپلیکیشن‌ها را نصب کرده باشند و سپس از آن هم اپلیکیشن را حذف کرده باشند یا از آن منفعت گیری نکرده باشند. معیار دقیق‌تر کاربران فعال نقل است. درمورد کاربران فعال نیز باید معیار تعریف شود؛ در نتیجه نمی‌تواند معیار قضاوت باشد.»

او افزود: «یکی از بهترین معیار‌های قضاوت برای این که ببینیم چه مقدار از کاربران از شبکه‌های اجتماعی داخلی منفعت گیری می‌کنند، این شبکه‌ها هر کدام به تفکیک مقدار ترافیک مصرفی‌شان را اظهار کنند. این چیزیست که بار‌ها از سمت متخصصان نقل شده است که اگر ادعا‌های دولتی درست است، بعد این عدد هم اظهار کنند. برای مثالً ترافیک تلگرام چه مقدار است و ترافیک بله و ایتا چه مقدار است. طبیعی است که پلتفرم‌های ویدیویی همانند آپارات باید استثنا شوند و ما درمورد حجم ترافیک مصرفی مطلب‌رسان‌ها سخن بگویید کنیم. بعد این معیار دقیق‌تری است. این گزاره بر فکر صحت، معیار درستی نیست.»

مدیرعامل کارزار درمورد ادعا وزیرارشاد مبنی بر تلاش برای مهاجرت کاربران ایرانی به پلفترم‌های داخلی اظهار داشت: «اساساً انتقال و مهاجرت کاربران از پلتفرم‌های بین‌المللی به داخلی اتفاق مساعد نیست. با معیار‌های گوناگون و جوانب گوناگون اگر موفق شویم همه کاربران را حتی به شکل اجباری به پلتفرم داخلی انتقال دهیم، عملاً وجود تمدنی ایرانیان در جهان دیجیتال را حذف می‌کنیم. این افتخار نیست که ایرانی‌ها در اینستاگرام، تلگرام و توییتر نباشند و همه در پتلفرم داخلی کار کنند. آنچه نادیده گرفته می‌شود او گفت و گو مهاجرت کاربران ایرانی است که اساساً غلط است. اگر هم نقطه مساعد وجود داشته باشد آن نقطه این است که کاربران ایرانی برای از بین بردن بخشی از نیاز‌هایشان از پلتفرم داخلی منفعت گیری کنند اما وجود جدی هم در شبکه‌های اجتماعی خارجی داشته باشند.»

وی در رابطه با عدم تفکیک شبکه‌های اجتماعی از مطلب‌رسان‌ها اشاره کرد: «عموم اوقات مسئولین ما او گفت و گو مطلب‌رسان‌ها را با پلتفرم‌های کاربر محور و شبکه اجتماعی تفکیک نمی‌کنند، در حالیکه کارکردشان متفاوت است. احتمالا از نظر امنیتی و صیانت حکومت از حقوق مردم به یک چشم دیده شود اما از نظر کاربری متفاوت‌اند و نباید یک کاسه شوند. فعالیت کاربران در اینستاگرام و توییتر، اصلاً قابل قیاس با آن چیزی که در تلگرام و واتساپ اتفاق می‌افتد، نیست. اما طبق معمولً همه این‌ها یکدست در نظر گرفته می‌شود.»

بیدی درمورد توانایی چین در حوزه پلتفرم‌های داخلی او گفت: «توانایی چین توانایی قابل قیاس‌ای با ما نیست. هم از لحاظ پتانسیل جمعیتی هم از نظر مقدار اندوخته‌گذاری و اقتصاد شکوفایی که دارد و هم از نظر قوت چانه زنی با پتلفرم‌ها و پروژه‌های بین‌المللی و هم از بابت این که پروژه شبکه داخلی چین وقتی اغاز شد که فضا‌های دیگر شکل نگرفته می بود و نیاز‌های چینی‌ها با پلتفرم‌های داخلی از بین بردن شد. در تعداد بسیاری از موارد، چینی‌ها امکاناتی را اراعه دادند که برای شهروندان اتفاق مساعد است. تنها مسأله چین هم مسائل امنیتی زیاد جدی است و در جزئیات آزادی‌های اجتماعی و سبک زندگی مردم دخالت نمی‌کند. برای همین چینی‌ها به یک اتفاق نسبی موفق در حوزه شبکه‌های اجتماعی داخلی رسیدند؛ هرچند این توانایی نیز پایدار نخواهد می بود و با تحول و تغیرات تکنولوژیک کاملاً متزلزل خواهد شد و آینده به شکل امروز و حکمرانی یکپارچه چین نخواهد شد. یقیناً قوت اقتصادی چین با وجود اندوخته‌گذاری‌ آمریکایی‌ها اصلاً قابل قیاس با اقتصاد ایران نیست.»

اخبار حوزه استارتاپ و فناوری اطلاعات را در صفحه استارتاپ خبردار بخوانید.