تکنولوژی چطور استارتاپ‌ها و صنایع را از نیروی کار محروم کرده است؟

 امیرحسین جعفری/ به نقل از تجارت‌نیوز، با همه‌گیری کرونا، دورکاری گسترش قابل توجهی یافت. مشاغلی که می‌شد از طریق وجود در خانه و بستر اینترنت به آنها پرداخت، کارکنان و کارمندان خود را خانه‌نشین کردند و بعد از آخر کرونا نیز برخی از این آنها به دورکاری ادامه دادند. این قضیه به مرور زمان انگیزه برای وجود در محیط کار به طور منظم و روزانه را برای بخشی از نیروی کار افت داد و آنچه برای کارفرما و کارگر اهمیت یافت؛ خروجی کارکرد فرد در طول روز می بود. اما قضیه به همین یک نقطه ختم نمی‌بشود و خالی شدن محیط‌های کاری دلایل اقتصادی و فرهنگی نیز دارد.

افت انگیزه اقتصادی یا گسترش تکنولوژی

کافی است سری به محیط‌های صنعتی و مجموعه‌هایی که نیروی کار ثابت نیاز دارند بزنیم. کارفرما‌ها شدیدا به جستوجو نیروی کاری می‌گردند که با شرایط جاری از جمله زمان و سختی کار و حقوق و مزایای مرسوم، حاضر شونو به طور مداوم و برای چندین سال در یک مجموعه مشغول کار شوند.

در روبه رو اگر از نیروی کار سوال کنیم که چرا تمایلی به وجود در برخی محیط‌های کاری ندارند؛ جواب‌هایی از جنس حقوق کمتر از تورم، سختی شدید کار، حرکت‌های کارفرما، عدم پرداخت بیمه و ناامیدی نسبت به حقوق بازنشستگی را می‌شنویم.

منفعت‌وری پایین علتمی‌بشود نیروی کار دیگر تن به کار‌های رسمی ندهد و علتاقتصادی نیز این تصمیم را برای او جدی‌تر می‌کند. نسل تازه رویکرد‌های فرد دیگر نسبت به کار دارد و دورکاری و فعالیت‌های ذهنی و اینترنتی را به برخی درگیری‌های فرسوده کننده در محیط‌های کاری یکسان و بدون منفعت‌وری ترجیح می‌دهد.

این حرکت به طور کلی نادرست نیست و به رشد توانمندیها و افزایش مقدار منفعت‌وری نیروی کار پشتیبانی می‌کند، اما برخی مشاغل در این بین علتخود را از دست خواهند داد.

زمانیکه انجام برخی فعالیت‌های پروژه‌ای به صورت دورکاری برای فرد، درآمدی برابر با ۱۰ ساعت کار یک کارگر در کارخانه را دارد، کارگر کارخانه دچار بحران معنی در انجام کار خود می‌بشود.

در نتیجه، قضیه اقتصاد در افت انگیزه کاری نقش اساسی ایفا می‌کند.

دور کاری و بحران نیروی انسانی

رصد خانه مهاجرت در یادداشتی درمورد مهاجرت مجازی نیروی کار نوشته است: «امروزه درکنار اشکال قدیمی‌تر مهاجرت می‌توان از مهاجرت مجازی سخن بگویید کرد. در این نوع مهاجرت فرد بدون وجود فیزیکی می‌تواند به کار یا ادامه تحصیل در کشوری دیگر بپردازد. مهاجرت مجازی در قالب دورکاری یا remote-working و کار پروژه‌ای یا freelancing مهم‌ترین اشکال مهاجرت مجازی کاری را راه اندازی خواهند داد و می‌توانند مسیر‌های تازه‌ای را برای افراد بگشاید. امروزه می‌توان از راه دور و بدون بر دوش کشیدن سختی‌های مهاجرت و بار روانی ناشی از آن در کشوری دیگر مشغول به کار شده و از مزایایی، چون درآمد بالاتر و توانایی فضا‌های کاری تازه منفعت‌مند شد. عرصه‌های تکنولوژیکی امکان‌قسمت مهاجرت مجازی می باشند، اما انگیزه‌های کارفرمایان و افراد نیز اهمیت بالایی برخوردارند. آن‌چه عرصه‌ساز جذابیت نیروی دورکار و سیال می‌بشود این است که کسب‌و‌کار‌ها در سرزمین‌های گسترش‌یافته می‌توانند با هزینه‌ای زیاد کمتر از دستمزدِ رایج در کشورشان خدمات نیروی کار متخصصِ سرزمین‌های گسترش‌نیافته و درحال‌گسترش منفعت گیری کنند..»

با افت انگیزه نیروی کار بر تاثییر بحران حقوق و دستمزد و افزایش فرهنگ دورکاری، نیروی کار متخصص و فعال در سرزمین‌های جهان سومی همانند ایران، به راهکار مهاجرت، زیاد تر از قبل فکر می‌کنند. هرچند در اینجا او گفت و گو ما در رابطه با مقدار مهاجرت نیست؛ بلکه قضیه تحول ماهیت آن است. با گسترش اینترنت و همکاری و دریافت پروژه‌های تخصصی از کمپانی‌های بزرگ و کوچک در خارج از ایران و کسب درآمد‌های دلاری یا رمز ارزی، که پیشتاز‌تر از ریال و تورم قرار دارند؛ نیروی کار دچار مهاجرت مجازی می‌بشود. در نتیجه فقط جسم او در ایران قرار دارد، اما تخصص او متعلق به سرزمین‌های دیگر است. هرچند برخی مدعی می باشند که این بهترین نوع مهاجرت است و جهت ورود ارز به سرزمین می‌بشود؛ آن نیروی کار بالاخره پول کسب شده را در داخل ایران مصرف می‌کند و این یک سود است. اما قضیه فقط این نیست و دچار شدن نیروی کار با کمپانی‌های خارجی، توان این فرد را از منفعت گیری در داخل کوتاه کرده است.

گسترش مهاجرت مجازی، انگیزه همکاری با شرکت‌های ایرانی و حقوق‌های ریالی حتی به شکل دورکار را نیز از بین می‌برد و بحران نیروی کار را به شکل وسیعی در سطح همه شرکت‌ها و حتی استارتاپ‌ها گسترش می‌دهد.

در این بین برخی مشاغل هم که نیاز به وجود نیروی متخصص دارند؛ دچار مهاجرت‌های مختصر زمان شده‌اند. مهاجرت نیروی کار به عراق و وجود فصلی در آنجا با دریافت حقوق‌های زیاد قابل دقت‌تر از مصوب اداره کار در ایران؛ به نوعی از دست رفتن نیروی کار محسوب می‌بشود. همانند اتفاقی که از دهه ۵۰ تا ۷۰ بین نیروی کار متخصص در مهاجرت به کویت افتاد.

ربات‌ها ناجی کارخانه‌ها خواهد شد؟

 در شرایطی که نیروی کار به جستوجو کارهای ساده‌تر با درآمد زیاد تر می باشند، این سوال پیش می‌آید که کارهای سخت را چه افرادی انجام بدهند؟ در این بین دو راه راهکار وجود دارد؛ نخست افزایش مقدار کیفیت و حقوق نیروی کار در محیط‌های صنعتی و کارمندی و سپس مکانیزه کردن محیط‌های کاری سخت با ابزار و ربات‌ها است که به نظر نمی‌رسد در ۵۰ سال آینده برای همه جهان کار ساز باشد.

اما با یک فکر مختصر می‌توان دریافت که بشر روزی تبدیل به کارمند هوش مصنوعی می‌بشود. روزیکه کار در پشت سیستم با شرایط دلخواه، جای خود را به کار در معدن با شرایط سخت می‌دهد و همه افراد آموزش‌هایی مشخصی را برای از کار نیافتادن ربات‌ها می‌بینند.