۲ هزار و ۸۴۱ میلیارد تومان هزینه‌کرد دولت برای مهاجران

به نقل از تجارت‌نیوز، «حالت مهاجرت از ایران نسبت به قبل فرق کرده است. مهاجران فقط برای این که ایران نباشند، مهاجرت می‌کنند.» این بخشی از اظهارات مصطفی زمانیان، رئیس مرکز بازدید‌های استراتژیک ریاست جمهوری درمورد مهاجران ایرانی است.

سخن بگویید از اندوخته انسانی سرزمین است. اندوخته‌ای که سال‌ها آموزش و توانایی دیده است، اما اکنون به دلایل گوناگون جذب بازارهای جهانی می‌شون؛  از کشورهای حاشیه خلیج فارس گرفته تا امریکا. 

برخی از افرادی که تمایل به مهاجرت دارند می‌گویند بیشتر از آنکه مقصد مهاجرتی برای آنها مهم باشد، به رفتن فکر می‌کنند. همانند همان که محمدرضا شفیعی کدکنی سال‌ها پیش در شعری سرود: «به هر آن کجا که باشد، به جز این سرا سرایم» وضعیتی که برخی از کارشناسان آن را معادل فرار معنی می‌کنند.

مصطفی زمانیان، رئیس مرکز بازدید‌های استراتژیک ریاست جمهوری اخیرا او گفت که حالت مهاجرت از ایران نسبت به قبل فرق کرده است. برای مثال اگر فردی به آلمان مهاجرت کند، برای به دست آوردن یک کرسی دولتی یا یک موقعیت کسب و کار اقتصادی نیست، بلکه او مهاجرت می‌کند تا در ایران نباشد. به حرف های او این تفسیر زیاد خطرناکی است که باید به آن فکر کنیم. (مهر)

۴۵ هزار دلار هزینه آموزش و سلامت یک مهاجر ایرانی

یکی از مباحثی که در او گفت و گو مهاجرت باید به آن دقت داشت، هزینه‌کردی است که دولت برای هر کدام از مهاجران دارد، هزینه‌های عمومی همانند آموزش و سلامت.  رصدخانه مهاجرت ایران با دقت به محاسبات بانک جهانی و یونسکو، رقمی تخمینی برای هزینه‌کرد عمومی برای هر مهاجر ایرانی محاسبه کرد. 

در این گزارش آمده که دولت برای هر فرد متولد ۱۳۷۶ تا آخر مقطع کارشناسی نزدیک به ۳۷ هزار دلار هزینه آموزش عمومی و نزدیک به هشت هزار دلار هم هزینه سلامت داشته است. در کل برای یک مهاجر ایرانی با مقطع کارشناسی نزدیک به ۴۵ هزار دلار هزینه عمومی صورت گرفته است. 

اکنون سوال این است که در کل برای مهاجران ایرانی چه مقدار هزینه صورت گرفته است؟ برای محاسبه هزینه کلی باید نگاهی به آمار مهاجران ایرانی داشت.  

هزینه‌کرد دولت برای مهاجران تحصیلی

در سالنامه مهاجرت ۱۴۰۱ آمده که بر پایه آمار اراعه شده در آخرین نمایه مهاجرتی ایران، تعداد ویزاهای دانشجویی صادرشده توسط کشورهای امریکا، بریتانیا، اتحادیه اروپا (۳۱ سرزمین)، کانادا و استرالیا به متقاضیان ایرانی روندی افزایشی داشته است. 

در کل ویزاهای صادر شده از این کشورها برای دانشجویان ایرانی در سال ۲۰۱۰ میلادی ۱۱ هزار و ۹۳۱ ویزا می بود. در حالی‌که با رشد ۹۰ درصدی طی ۱۰ سال به ۲۲ هزار و ۷۰۹ ویزا در سال ۲۰۱۹ رسیده است. سپس به علت شیوع کرونا و افت صدور ویزا به طور موقتی افت اشکار کرد.

در ادامه گزارش سالنامه مهاجرتی آمده از آنجا که آمار ویزاهای دریافتی ایرانیان در سال ۲۰۲۰ به علت شیوع کرونا افت اشکار کرد، از داده‌های سال ۲۰۱۹ برای تخمین تعداد مهاجران کاری و تحصیلی منفعت گیری شده است. 

آمار مشخصی از مقاطع تحصیلی همه مهاجران خروجی در دست نیست. با فکر آنکه همه دریافت‌کنندگان ویزاهای تحصیلی دریافتی در سال ۲۰۱۹، حداقل تحصیلات کارشناسی و ۲۳ سال سن داشته باشند و با در نظر گرفتن رقم ۴۵ هزار دلار به گفتن سرانه هزینه‌کرد دولتی برای آموزش و سلامت، نزدیک به یک میلیارد دلار و ۲۱ میلیون دلار فقط برای بخشی از اندوخته انسانی که در سال ۲۰۱۹ مهاجرت کرده، هزینه شده است. این رقم فقط برای مهاجران تحصیلی محاسبه شده است.

هزینه‌کرد عمومی برای مهاجران کاری

اما کانال تحصیلی تنها راه عمل به مهاجرت افراد نیست. برخی از طریق ویزای کاری راهی کشورهای دیگر خواهد شد. در سالنامه مهاجرتی سال قبل هم آمده که می‌توان به همان روش بالا، هزینه‌کرد عمومی آموزش و سلامت برای نزدیک به ۱۹ هزار و ۴۰۰ مهاجر کاری در سال ۲۰۱۹ را هم محاسبه کرد.

هم چنان با فکر همان مقطع کارشناسی و ۲۳ سال سن، هزینه‌کرد عمومی آموزش و سلامت برای آنها نزدیک به ۸۷۳ میلیارد دلار می‌بشود.

۲ هزار و ۸۴۱ میلیارد تومان هزینه‌کرد دولت 

به این علت مجموع اندوخته‌گذاری صورت گرفته برای آموزش و سلامت مهاجران کاری و تحصیلی سال ۲۰۱۹ معادل یک میلیارد و ۸۹۴ میلیون دلار می بود. در سالنامه مهاجرتی اصرار شده که این محاسبه به علت محدودیت داده، تقریبی است. از جمله این که تعداد مهاجران ایرانی از طریق ویزای کاری و تحصیلی برای چند سرزمین محاسبه شده است. ضمن این که هزینه عمومی فقط محدود به آموزش و سلامت نمی‌بشود. 

با قیمت دلار در بازه وقتی مورد بازدید یعنی سال ۱۳۹۸ این هزینه‌کرد چه مقدار می‌بشود؟ اگر مبنا را گزارش بانک مرکزی قرار دهیم، متوسط قیمت فروش یک دلار امریکا در بازار آزاد و  در اسفند ۱۳۹۸ نزدیک به ۱۵ هزار تومان می بود. 

بر این مبنا آن زمان دولت ۲ هزار و ۸۴۱ میلیارد تومان برای آموزش و سلامت مهاجران کاری و تحصیلی هزینه کرده است.

هزینه‌هایی که از دست می‌رود

بیراه نیست اگر بگوییم در سایه نبوده است سیاستگذاری اثرگذار و مشابه با شرایط حاضر، هزینه‌های عمومی برای هر مهاجر از دست می‌سد. نشان به آن نشان که تعداد بسیاری از مهاجران ایرانی دیگر میلی برای برگشت به سرزمین ندارند. بلیت مهاجرت آنها یک طرفه است. 

به عبارتی مهاجران با دانش و توانایی زیاد تر به سرزمین برنمی‌گردند که بتوان در حوزه‌های گوناگون از آنها منفعت برد. ضمن آنکه در سال‌های تازه و  با وجود افزایش تعداد مهاجران ایرانی، وجوه ارسالی به سرزمین تحول چشمگیری نداشته است.

یافته‌های گالوپ مشخص می کند که طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ فقط یک درصد از مهاجران ایرانی میل به برگشت به سرزمین داشتند. به عبارتی مهاجران ایرانی کمترین میل برگشت در بین مهاجران را داشتند. به جز ایران، مهاجران کشورهای عراق، قرقیزستان و بوسنی و هرزه گوین هم کمترین میل به برگشت را داشتند، یعنی همان یک درصد.